ΤΟΜΑ BMP-1A1 OST

Μέχρι την έλευση των ΒΜΡ-1 (Boyevaya Mashina Pjehoty) από τα αποθέματα του ανατολικογερμανικού στρατού, ο ελληνικός στρατός δεν διέθετε ΤΟΜΑ. Έτσι, η ένταξη των οχημάτων αυτών προσέδωσε κάποια αυξημένη δύναμη πυρός στο ελληνικό μηχανοκίνητο πεζικό, αλλά μέσω ενός προβληματικού μηχανικά και πεπαλαιωμένου οχήματος.

Τα 501 BMP-1 άρχισαν να αποσύρονται το 2014 - περίπου 141 παραμένουν σε υπηρεσία (εκ των οποίων 44 με προσθήκη πυροβόλου ZU-23-2)

Δεν έλειψαν οι προτάσεις αναβάθμισης για τα ΒΜΡ, αλλά ποτέ δεν έγιναν σοβαρές σκέψεις για κάτι τέτοιο. Παρά το γεγονός, όμως, ότι το δυναμικό αρμάτων της χώρας είναι σχετικά μοντέρνο και μάλιστα έφτασε σε τεχνολογία αιχμής με την έλευση των Leopard 2HEL τα οχήματα του μηχανοκίνητου πεζικού παρέμειναν κυριολεκτικά τα ίδια μεγαλώνοντας σε ηλικία και παρουσιάζοντας αυξημένες απαιτήσεις συντήρησης και μειωμένη επιχειρησιακή ικανότητα. Τελικά, τα BMP-1 αποσύρθηκαν ή παραχωρήθηκαν σε τρίτες χώρες, ενώ το 2022 ξεκίνησε πρόγραμμα ανταλλαγής με ισάριθμα Marder 1A3 από τη Γερμανία, προς ενίσχυση του Ουκρανικού στρατού με σοβιετικής κατασκευής ΤΟΜΑ.

ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
Πλήρωμα	2 + 11
Μήκος / Πλάτος / Ύψος	6,74 μ / 2,94 μ / 2,15 μ
Βάρος (μάχης)	13.500 κιλά
Χωρ.δεξ. καυσίμων	350 λίτρα
Μέγιστη ταχύτητα	80 χλμ./ώρα
Αυτονομία	430 χιλιόμετρα
Ταχύτητα πλεύσης	6-8 χλμ./ώρα
Κάθετο εμπόδιο	0,8 μέτρα
Υπέρβαση τάφρου	2,2 μέτρα
Κινητήρας	UTD-20, 6-cylinder 15.8 liter diesel
Οπλισμός	Πυροβόλο 73 χιλ., συζυγές πολ/λο 7,62 χιλ. ΡΚΤ, Α/Α πολυβόλο 0,50'', Σύστημα καπνογόνων

Η σύμβαση, για την προμήθεια 501 BMP-1A1 Ost από τη Γερμανία υπογράφηκε το 1993. Στους αρχικούς καταλόγους με το υπό παραχώρηση στρατιωτικό υλικό προς την Ελλάδα είχαν αναγραφεί 200 BMP-1P και 500 τεθωρακισμένα οχήματα μεταφοράς προσωπικού MT-LB. Ωστόσο, η απόφαση της Σουηδίας να αποκτήσει 837 MT-LB, αφαίρεσε από την Ελλάδα τη δυνατότητα απόκτησης των MT-LB. Σε αντιστάθμισμα, η Γερμανία πρότεινε και η Ελλάδα αποδέχθηκε την αύξηση του αριθμού των υπό παραχώρηση BMP-1P από 200 σε 501. Έτσι, το 1993 στα πλαίσια της συνθήκης CFE παραχωρήθηκαν στον Ελληνικό Στρατό 500 οχήματα. Στον αριθμό αυτό περιλαμβάνονταν οχήματα BMP-1 παραγωγής 1966-76 και οχήματα BMP-1P παραγωγής 1979-83.

Πριν παραδοθούν στον ελληνικό στρατό, τα οχήματα μετατράπηκαν σε BMP-1A1 OST με βελτιώσεις που είχε προδιαγράψει ο γερμανικός στρατός. Οι εργασίες αναβάθμισης πραγματοποιήθηκαν στη Γερμανία με συνολικό κόστος 25.050.000 δολάρια. Συνολικά, το 1994 παραδόθηκαν 164 οχήματα, ενώ τα υπόλοιπα 337 παραδόθηκαν το 1995. Η αναβάθμιση των BMP-1P στο επίπεδο BMP-1A1 Ost αφορούσε κυρίως στην ασφάλεια των οχημάτων, η οποία ανήλθε σε νατοϊκά επίπεδα:

1. Στις οριζόντιες επιφάνειες του πήγματος τοποθετήθηκαν αντιολισθητικές ταινίες για την ασφάλεια του πληρώματος.
2. Αντικαταστάθηκαν όλα τα φώτα πορείας με τα αντίστοιχα του Marder-1 και οι καθρέπτες οδήγησης με τους αντίστοιχους του Leopard-1.
3. Καταργήθηκαν οι δεξαμενές καυσίμου στις δύο (2) οπίσθιες θύρες.
4. Τοποθετήθηκε μηχανισμός δέσμευσης της 5ης ταχύτητας, έτσι ώστε η μέγιστη ταχύτητα του οχήματος να μην ξεπερνά τα 65 χιλιόμετρα την ώρα (σε καιρώ πολέμου υπάρχει πρόβλεψη απενεργοποίησης αυτού του μηχανισμού).
5. Καταργήθηκε η μία (1) από τις δύο (2) αντλίες που εξασφαλίζουν την αμφίβια ικανότητα του οχήματος.
6. Εγκαταστάθηκαν νέοι σταθμοί ασυρμάτων, συμβατοί με τα νατοϊκά πρότυπα.
7. Αφαιρέθηκε η γεννήτρια καπνού του οχήματος (ένας ψεκαστήρας πετρελαίου πάνω στην εξάτμιση) και εγκαταστάθηκαν έξι (6) εκτοξευτές καπνογόνων βομβίδων στο πίσω μέρος του πύργου.
8. Το αυτόματο σύστημα ενεργοποίησης του συστήματος προστασίας από PBX ουσίες (Ραδιολογικές, Βιολογικές, Χημικές ουσίες) αντικαταστάθηκε από έναν χειροκίνητο διακόπτη.
9. Αφαιρέθηκε το σύστημα αυτόματης τροφοδότησης του κύριου πυροβόλου 2A28 Grom των 73 χιλιοστών.
10. Αφαιρέθηκε η εγκατάσταση εκτόξευσης των αντιαρματικών πυραύλων 9Μ14 Malyutka (NATO: AT-3A Sagger-A), 9M14M Malyutka-M (NATO: AT-3B Sagger-B) και 9M14P Malyutka-P (NATO: AT-3C Sagger-C).

Το BMP-1 αποτέλεσε την 1η γενιά τεθωρακισμένων οχημάτων μάχης για το μηχανοκίνητο πεζικό. Ζυγίζει 12-13 τόνους (ανάλογα με τη διαμόρφωση) και χρησιμοποιεί πετρελαιοκινητήρα UTD-203 των 300 hp. Η μέγιστη ταχύτητα του οχήματος είναι 65 km/h και η αυτονομία του φτάνει τα 600 km. Το πλήρωμα του οχήματος αποτελείται από τρεις άνδρες, και μπορεί να μεταφέρει ομάδα οκτώ στρατιωτών. Ο οπλισμός του BMP-1, περιλαμβάνει ένα λειόκανο πυροβόλο 2A28 “χαμηλής πίεσης” των 73mm (πρακτικά υβριδικός εκτοξευτής/πυροβόλο άνευ οπισθοδρομήσεως) με αναχορηγία 40 βλημάτων, ένα ομοαξονικό πολυβόλο PKT 7.62mm με αναχορηγία 2.000 βλημάτων, και τέσσερα αντιαρματικά βλήματα(ATGMs) Sagger 9M14, εκ των οποίων, ένα είναι τοποθετημένο σε εκτοξευτή πάνω στην κάνη του πυροβόλου. Οι συσκευές πρόσκτησης στόχων/στόχευσης του οχήματος, περιλαμβάνουν ένα συνδυασμένο σύστημα 1PN22M1 και ένα υπέρυθρο προβολέα.

Ο Στρατός σχεδίαζε να αξιοποιήσει τα BMP-1 στις μονάδες του Έβρου σε συνδυασμό με τα άρματα μάχης (Leopard 1A5 και M-60A1/3) και η αρχική σκέψη ήταν να δημιουργηθεί μια ενιαία δομή τεχνικής υποστήριξης στην Θράκη. Κατά την παραλαβή των οχημάτων, όμως, έγινε κατανοητό πως το σχέδιο ήταν ανεδαφικό καθώς εκρίθησαν ανασφαλή και ακατάλληλα για τον χερσαίο πόλεμο ελιγμών. Μετά την παραχώρηση αριθμού ΤΟΜΑ σε Ιράκ και Αίγυπτο (βλέπε παρακάτω), απόμειναν περίπου 200 BMP-1 στην Ελλάδα, εκ των οποίων υπολογίζεται ότι τα 140 είναι επιχειρησιακά. Τα υπόλοιπα αντιμετωπίζουν σοβαρές ελλείψεις σε ανταλλακτικά, ενώ επιπλέον 44 έχουν μετατραπεί σε φορείς διδύμων αντιαεροπορικών πυροβόλων διαμετρήματος 23 χιλ, καθώς το πυροβόλο χαμηλής πιέσεως των 73 χιλ που διέθεταν αρχικά θεωρήθηκε αναξιόπιστο. Να σημειωθεί ότι ήδη ο Σοβιετικός Στρατός στο όχημα ΒΜΡ-2 το είχε αντικαταστήσει με πυροβόλο των 20 χιλ, ενώ τα πυρομαχικά των 73 χιλ είναι ληγμένα και δεν παράγονται πλέον.

Παραχώρηση BMP-1 στο Ιράκ

Τον Ιανουάριο του 2005, ο πρώην υπουργός Εθνικής Άμυνας Σπήλιος Σπηλιωτόπουλος συναντήθηκε με τον Αμερικανό πρέσβη Charles Ries για μία συζήτηση εφ' όλης της ύλης. Στη συνάντηση ετέθησαν θέματα όπως «ιατρική βοήθεια στο Αφγανιστάν», «εκπαίδευση Ιρακινών από Ελληνες», αλλά και η μείωση των στρατιωτικών δαπανών. Τότε έγιναν και οι πρώτες νύξεις από την αμερικανική πλευρά για την παραχώρηση στο Ιράκ αμυντικού υλικού.

Λίγο αργότερα, την άνοιξη του 2005, αποφασίστηκε και ανακοινώθηκε η δωρεάν παραχώρηση των 501 ελληνικών BMP-1A1 Ost στο Ιράκ, το οποίο όμως τελικά αποφάσισε να παραλάβει μόνο 100 οχήματα. Έτσι, αποσύρθηκαν από την ενεργό υπηρεσία 150 οχήματα, εκ των οποίων 50 χρησιμοποιήθηκαν ως πηγή άντλησης ανταλλακτικών για την ανακατασκευή και συντήρηση των 100 οχημάτων που προορίζονταν για το Ιράκ. Τα πρώτα 36 οχήματα μεταφέρθηκαν και παραδόθηκαν στο Ιράκ το Νοέμβριο του 2005 και ακολούθησαν, το Νοέμβριο του 2006, τα υπόλοιπα 64 οχήματα.

Παραχώρηση BMP-1 στην Αίγυπτο

Τον Ιανουάριο του 2016, ο τότε Υπουργός Εθνικής Αμύνης Πάνος Καμμένος ανακοίνωσε την πρόθεση πώλησης 101 BMP-1A1 OST στην Αίγυπτο, με την σιωπηρή υποχρέωση να ανακατασκευαστούν στην Ελλάδα, καθώς και την παραχώρηση επιπλέον 92. Αρχικά προγραμματιζόταν το έργο αυτό να στηρίξει την λειτουργία της ΕΛΒΟ, όμως τελικά η Αίγυπτος υπέγραψε συμφωνία με την κοινοπραξία ΜΙΜΑ για την εκτέλεση του έργου και αυτή στη συνέχεια με τα ΕΑΣ, καθόσον η ΕΛΒΟ είχε περιέλθει σε περιδίνηση. Η παραχώρηση των οχημάτων έγινε δυνατή λόγω της παραλαβής 196 τεθωρακισμένων οχημάτων M-113A2 από τα αμερικανικά αποθέματα, το Νοέμβριο του 2014.

Τον Μάιο του 2017, ο τότε Αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Αμύνης (Α/ΓΕΕΘΑ), Ναύαρχος Ευάγγελος Αποστολάκης, ανέφερε στη Βουλή ότι «βρίσκεται σε τελική φάση υπογραφής με την Αίγυπτο η παραχώρηση αριθμού BMP-1. Κάποια δίνονται δωρεάν, κάποια είναι εύχρηστα και μη επιχειρησιακά αναγκαία για εμάς, με τα ακόλουθα οφέλη: Έσοδα 3.500.000 ευρώ για την ενίσχυση του προϋπολογισμού μας και προοπτική επένδυσης αρκετών εκατομμυρίων ευρώ από την Αίγυπτο στην εγχώρια βιομηχανία, όπου θα γίνει η ανακατασκευή κάποιων εκ των οχημάτων».

Αναβάθμιση με ZU-23-2

Το 2014, με απόφαση του Υπουργείου Άμυνας, 44 περίπου BMP-1 εξοπλίστηκαν με σύστημα πυροβόλων ZU-23-2, ένα σοβιετικό ρυμουλκούμενο αυτόματο αντιαεροπορικό δίδυμο πυροβόλο 23x152mm (Zenitnaya Ustanovka). Με την προσθήκη αυτή, τα οχήματα μπορούν να αναλαμβάνουν αποστολές αντι-αποβατικών επιχειρήσεων και απόκρουση - εξουδετέρωση αντι-αεραποβατικών γεφυρωμάτων σε νησιά. Το ZU-23-2 αντικατέστησε τον οργανικό πυργίσκο του οχήματος και έλαβε επιπλέον ειδική προστατευτική θωράκιση που το διαφυλάττει από σφαίρες αυτομάτων όπλων και θραύσματα. Το σύστημα ενσωματώθηκε με ανοιχτή βάση, μιας και δεν το επιτρέπει διαφορετικά η δομή των πυροβόλων ZU-23-2s , τα οποία δόθηκαν και αυτά με μορφή βοήθειας από τη Γερμανία στη δεκαετία το 1990 σε εκατοντάδες κομμάτια.

Το έργο του εκσυγχρονισμού πραγματοποιήθηκαν από το 308 Εργοστάσιο Βάσης, ενώ οι σχετικές μελέτες πραγματοποιήθηκαν υπό την αιγίδα της 96η Διοίκησης Φρουράς Χίου.

10 Νοεμβρίου 2013