Άρμα μάχης M-60 A1/A3
Το άρμα μάχης M-60 αποτελεί εξέλιξη του μέσου άρματος M-48 σε τρεις κυρίως τομείς: την αύξηση της ισχύος πυρός, τη βελτίωση της ικανότητας κίνησης και της αυτονομίας του οχήματος και τέλος της ελαχιστοποίησης των αναγκών συντήρησης. Ο Ελληνικός Στρατός είχε παραλάβει 357 Μ60Α1 RISE/RISE Passive και 312 πιο εξελιγμένα Μ60Α3 TTS στην δεκαετία του 1990, ως πλεονάζον υλικό από τον Στρατό των ΗΠΑ.
Tα M-60A1 έχουν αποσυρθεί από το 2009 και παραμένουν σε αποθήκευση περί τα 100 M-60A3 TTS.
Η ανάπτυξή του ξεκίνησε το 1956 και πρώτο βήμα υπήρξε η τοποθέτηση του κινητήρα AVDS-1790-P. Για την αντιμετώπιση του προβλήματος ισχύος πυρός, ο αμερικανικός στρατός στράφηκε προς την αντικατάσταση του πυροβόλου των 90 χιλ., υιοθετώντας τελικά το βρετανικό πυροβόλο L7A1 των 105 χιλ. Το νέο άρμα μπήκε σε υπηρεσία το 1960 και δύο χρόνια αργότερα βγήκε από τη γραμμή παραγωγής το εξελιγμένο μοντέλο M-60A1.
| ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ | M-60 A1 | M-60 A3 |
|---|---|---|
| Πλήρωμα | 4 (Αρχηγός, Πυροβολητής, Γεμιστής, Οδηγός) | |
| Βάρος (πλήρες) | 52.600 κιλά | |
| Βάρος (κενό) | 48.700 κιλά | |
| Λόγος ισχύος / βάρος | 14,24 ίπποι/τόννο | |
| Μήκος | 9,44 μέτρα | |
| Ύψος | 3,27 μέτρα | |
| Πλάτος | 3,63 μέτρα | |
| Ταχύτητα σε δρόμο | 48,3 χλμ/ώρα | |
| Αυτονομία | 500 χιλιόμετρα | 480 χιλιόμετρα |
| Αναρρίχηση | 60% | |
| Πλευρική κλίση | 30% | |
| Κινητήρας | Continental AVDS-1790-2D, 12-κύλινδρος αερόψυκτος Diesel, απόδοσης 750 ίππων στις 2.400 σ.α.λ. | |
| Κύριο πυροβόλο | 105 χιλ. | |
| Συζυγές πυροβόλο | 7,62 χιλ. | |
| Αντιαεροπορικό | 12,7 χιλ. | |
Το πήγμα του M-60 είναι κατασκευασμένο από χυτά τμήματα στα πλάγια και ελάσματα στο δάπεδο συγκολλημένα μεταξύ τους, ενώ η διαμόρφωσή του είναι συμβατική με τον οδηγό στο εμπρός μέρος, το διαμέρισμα μάχης στο κέντρο και το χώρο του κινητήρα πίσω. Υπάρχουν τρία σταθερά περισκόπια παρατήρησης M27 τοποθετημένα περιμετρικά που καλύπτουν τόξο περίπου 200 μοίρες, εκ των οποίων το κεντρικό μπορεί να αντικατασταθεί από ένα περισκόπιο υπερύθρων. Τα άρματα που έχουν υποστεί βελτίωση δέχονται στην ίδια θέση ένα παθητικό περισκόπιο AN/VVS-2. Στο κέντρο του οχήματος είναι τοποθετημένος ο πύργος όπου κάθονται τα άλλα τρία μέλη του πληρώματος, ο διοικητής του οχήματος και ο πυροβολητής στα δεξιά και ο γεμιστής του πυροβόλου στα αριστερά.
Στο M-60A1 είναι τοποθετημένος, πάνω από το πυροβόλο, ένας προβολέας ορατού/υπερύθρου φωτός AN/VSS-1 ή AN/VSS-3A με δυνατότητα μεταβολής του εύρους της δέσμης. Το άρμα μπορεί να διασχίσει υδάτινο κώλυμμα βάθους 1,22 μέτρων χωρίς προετοιμασία, ενώ με την κατάλληλη προετοιμασία το βάθος αυτό μπορεί να αυξηθεί στα 2,44 μέτρα. Για τη διάβαση κωλυμμάτων μεγάλου βάθους μπορεί να τοποθετηθεί συσκευή σνόρκελ στη θυρίδα του διοικητή που αυξάνει το βάθος στα 4,12 μέτρα. O κύριος οπλισμός του άρματος είναι το πυροβόλο με ραβδωτή κάννη M68 των 105 χιλ. Μεταφέρονται 63 βλήματα από τα οποία 26 είναι τοποθετημένα στο εμπρός μέρος του πήγματος, αριστερά και δεξιά του οδηγού, 13 βρίσκονται στον πύργο και είναι έτοιμα για χρήση, 21 είναι διατεταγμένα περιμετρικά στη βάση του πύργου και τρία βρίσκονται κάτω από τον πύργο. Το πυροβόλο μπορεί να βάλλει μια μεγάλη ποικιλία πυρομαχικών, συμπεριλαμβανομένων APFSDS, APDS, HEAT, καπνογόνα κ.ά.
Η αναβαθμισμένη έκδοση M-60A3
To M-60A3 είναι η περαιτέρω εξέλιξη του βασικού M-60A1, που προσπάθησε να βελτιώσει μερικές από τις αδυναμίες του προκατόχου του και κυρίως να παρουσιάσει ένα άρμα εφάμιλλο του σοβιετικού T-64/72 εξοπλισμένου με πυροβόλο των 125 χιλ. H ιδέα της αναβάθμισης του πυροβόλου εγκαταλείφθηκε σύντομα για να μην μπει σε κίνδυνο η χρηματοδότηση του προγράμματος XM-1, τότε υπό εξέλιξη, όμως ενσωματώθηκαν βελτιώσεις όπως το σύστημα σταθεροποίησης του πυροβόλου, κινητήρας RISE (Reliability Improved Engine), εκτοξευτές καπνογόνων κ.ά. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι παραπάνω βελτιώσεις είχαν σταδιακά ενσωματωθεί και στα M60A1 στα πλαίσια προγράμματος εκσυγχρονισμού.
H κύρια διαφορά του μοντέλου A3 από το A1 αποτέλεσε το σύστημα ελέγχου βολής κατασκευής Χιούζ. Το σύστημα αποτελείται από δύο μέρη, τον αποστασιομετρητή λέιζερ AN/VVG-2 και τον ηλεκτρονικό υπολογιστή (στερεής κατάστασης) που αντικατέστησε τον αντίστοιχο μηχανικό. Σ' αυτόν εισάγονται στοιχεία όπως η ταχύτητα του ανέμου, η θερμοκρασία και η πυκνότητα του αέρα, η ανά πάσα στιγμή βύθιση του άξονα στήριξης του πυροβόλου, που συνδυάζονται με το ρυθμό αλλαγής της διόπτευσης του στόχου και βαλλιστικά στοιχεία των πυρομαχικών για την εξαγωγή εντολών προς το διοικητή του οχήματος και το σκοπευτή. Το σύστημα βολής αύξησε κατακόρυφα τις πιθανότητες πρώτου πλήγματος, ενώ σε χρήση με το παθητικό σύστημα νυκτερινής κατόπτευσης/σκόπευσης αύξησε δραστικά την ικανότητα διεξαγωγής νυκτερινού αγώνα. O σκοπευτής έχει επίσης σύστημα θερμικής κατόπτευσης (TTS) τρίτης γενιάς, AN/VGS-2 κατασκευής Τέξας Ίνστρουμεντς.
Το πρώτο M-60A3 άφησε τη γραμμή παραγωγής το Φεβρουάριο του 1978, ενώ παρουσιάστηκαν επίσης οι εκδόσεις M-60A3 (PASSIVE) με παθητικά σκοπευτικά M35 και M36 για το σκοπευτή και το διοικητή αντίστοιχα, αλλά και η M-60A3 (TTS) με θερμικό σκοπευτικό (TTS, Tank Thermal Sight) που αντικατέστησε το M35 του σκοπευτή. Το M-60A1/A3 βρίσκεται σε υπηρεσία στου στρατούς πολλών χωρών, όπως οι Αυστρία, Αίγυπτος, Ισραήλ, Ιράν, Ιταλία, Ιορδανία, Ομάν, Σαουδική Αραβία, Νότιος Κορέα, Σιγκαπούρη, Ισπανία, Τυνησία, Υεμένη, Ελλάδα, Τουρκία κ.ά.
Απόσυρση αρμάτων Μ-60
Τον Ιούνιο του 2009 ολοκληρώθηκε η απόσυρση των τελευταίων 254 αρμάτων μάχης Μ-60 Α3ΤΤS. Πρόκειται για τα άρματα που είχαν απομείνει σε υπηρεσία από τα αρχικά 312 της συγκεκριμένης έκδοσης που αποκτήθηκαν στα μέσα της δεκαετίας του 90, μαζί με 357 Μ60 Α1 RISE/RISE Passive. Παρά την απόσυρση 600+ αρμάτων αμερικανικής κατασκευής, η μαχητική ικανότητα του ελληνικού στρατού δεν μειώθηκε καθώς ολοκληρώθηκε η παραλαβή των 150 μεταχειρισμένων Leopard 1A5 που αποτελούν σήμερα την ραχοκοκαλιά του ελληνικού αρματικού δυναμικού.
Δυνατότητα αναβαθμίσεως
Το 2022 διακινήθηκαν κάποια σενάρια περιορισμένης αναβάθμισης των αρμάτων σε συνεργασία με ισραηλινές εταιρείες, που θα στόχευε κυρίως στην εργοστασιακή ανακατασκευή τους και σε μικρές βελτιώσεις στους τομείς των σκοπευτικών και της περιστροφής του πύργου. Ειδικότερα, προτάθηκε η εγκατάσταση σύγχρονων σκοπευτικών, ώστε τα αναβαθμισμένα M-60A3 να εκτελούν βολές σε μεγαλύτερες αποστάσεις, αλλά και η αλλαγή της υπάρχουσας υδραυλικής κίνησης του πύργου σε ηλεκτρική που αυξάνει τη ταχύτητα περιστροφής και την ασφάλεια σε περίπτωση που το άρμα βληθεί (ανάφλεξη των υδραυλικών υγρών του μηχανισμού περιστροφής).
Το 2023, οι Ηνωμένες Πολιτείες εκδήλωσαν ενδιαφέρον για τη διάθεση αρμάτων M-60 του Ελληνικού Στρατού στην Ουκρανία, αλλά η ελληνική κυβέρνηση δεν προχώρησε σε ενέργειες ή συμφωνίες. Παρόλα αυτά, η ελληνική εταιρεία EODH ανέπτυξε μια πρόταση πλήρους εκσυγχρονισμού, σε συνεργασία με την ισπανική DUMA και άλλες ελληνικές εταιρείες. Η πρόταση για το M-60 HEL περιλαμβάνει βελτιώσεις όπως:
- Ενίσχυση ευκινησίας μέσω ισχυρότερου κινητήρα 1.000 ίππων, αναβάθμιση ανάρτησης και θέσης οδηγού
- Αύξηση ισχύος πυρός με νέα πυροβόλα 105 ή 120χιλ, εξελιγμένα σκοπευτικά συστήματα και δυνατότητες "Hunter-Killer"
- Σύγχρονο σύστημα επικοινωνίας και τεχνητής νοημοσύνης
- Βελτιωμένη προστασία μέσω θωρακίσεων και συστήματος ενεργού προστασίας
- Υψηλή αξιοπιστία και δυνατότητα μακροχρόνιας συντήρησης
Επιπλέον, προτείνεται η ενσωμάτωση drone αναγνώρισης, περιπλανόμενων πυρομαχικών και αντιαρματικών βλημάτων, με στόχο την υψηλή επιβιωσιμότητα και λειτουργικότητα σε τακτικές επιχειρήσεις. Οι αναβαθμίσεις βασίζονται σε σύγχρονες ψηφιακές τεχνολογίες με ευρεία συνδεσιμότητα και δυνατότητες συνεργατικών επιχειρήσεων.
