Αυτοκινούμενο πυροβόλο Μ-109

Τα αυτοκινούμενα πυροβόλα Μ-109 πρωτοεμφανίστηκαν την δεκαετία του '60 και ακολουθώντας μια συνεχή εξελικτική πορεία αποτέλεσαν την ραχοκοκαλιά του πυροβολικού μάχης των χωρών του ΝΑΤΌ, στις κρίσιμες περιόδους του ψυχρού πολέμου. Σήμερα, βρίσκονται σε υπηρεσία περισσότερα από 4.000 πυροβόλα όλων των εκδόσεων υπηρετώντας πιστά τους στρατούς 30 χωρών.

Το κόστος αντικατάστασης του τεράστιου αυτού στόλου με νέα πυροβόλα είναι δυσβάσταχτο και επομένως κρίνεται ελκυστική κάθε πρόταση αναβάθμισής του που θα επιτρέψει στα Μ-109 να υπηρετήσουν για αρκετό ακόμη διάστημα. Ανάμεσα στους στρατούς που ενδιαφέρονται για μία τέτοια προοπτική είναι ο ελληνικός, αφού η αναβάθμιση των 300+ πυροβόλων που διαθέτει θα διευκολύνει τη συντήρησή τους και θα δημιουργήσει έναν ομοιογενή στόλο.

ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ	Μ-109Α1/Α2/Α3	Μ-109Α5
Πλήρωμα	6	6
Μήκος (με πυροβόλο)	9,12 μέτρα	9,17 μέτρα
Μήκος (χωρίς πυροβόλο)	6,19 μέτρα	6,19 μέτρα
Βάρος (μάχης)	24.950 κιλά	24.950 κιλά
Βεληνεκές (κοινά πυρομαχικά)	18.000 μέτρα	24.000 μέτρα
Βεληνεκές (υποβοηθούμενα πυρομαχικά)	23.500 μέτρα	30.000 μέτρα
Μεταφερόμενα πυρομαχικά	36 βλήματα	36 βλήματα
Ισχύς κινητήρα	405 ίπποι	440 ίπποι
Ταχύτητα	56,3 χλμ/ώρα	56,3 χλμ/ώρα
Ακτίνα δράσης	349 χλμ	349 χλμ

Ιστορία αναβαθμίσεων Μ-109

Το Μ-109 αποτελεί μια εξαιρετική πλατφόρμα μελλοντικών αναβαθμίσεων που εύκολα μπορεί να προσαρμοστεί στις ιδιαίτερες ανάγκες του κάθε χρήστη. Σε αυτή τη φάση, οι τομείς που θεωρείται ότι χρήζουν αναβάθμισης στις παλιότερες εκδόσεις Μ-109/Α1/Α2/Α3 αφορούν κυρίως την ισχύ πυρός, την επιβιωσιμότητα και την αύξηση της αξιοπιστίας/ευκολίας συντήρησης. Η αρχική έκδοση Μ-109 είναι εξοπλισμένη με ένα πυροβόλο Μ126 διαμετρήματος 155 mm, που φέρει κάνη μήκους 23 διαμετρημάτων, ενώ το μέγιστο βεληνεκές του πυροβόλου με κοινά πυρομαχικά υψηλής εκρηκτικότητας Μ107 βάρους 42,91 kg είναι 14.600 m.

Ακολούθησε στις αρχές της δεκαετίας του '70 η εμφάνιση της βελτιωμένης έκδοσης Μ-109Α1, η οποία δεν ήταν παρά ένα Μ-109 εφοδιασμένο με νέα μακρύτερη κάνη τύπου Μ185, βελτιωμένο μηχανισμό ανύψωσης και περιστροφής και ενισχυμένο σύστημα ανάρτησης. Το Μ-109Α1 βάλει το κοινό εκρηκτικό βλήμα Μ107 επιτυγχάνοντας μέγιστο βεληνεκές 18.100 μέτρα, ενώ με τη χρήση πυραυλοθούμενων πυρομαχικών το μέγιστο βεληνεκές μπορεί να φθάσει τα 24.000 μέτρα.

Το 1978 τέθηκε σε παραγωγή η έκδοση Μ-109Α2, που οι κύριες διαφορές της ως προς την προηγούμενη έκδοση εστιάζονταν στο επανασχεδιασμένο σύστημα εμβολισμού, τη βελτίωση του συστήματος οπισθοδρόμησης, τις συσκευές προειδοποίησης δυσλειτουργίας κινητήρα, τις επανασχεδιασμένες θυρίδες και τους μηχανισμούς ασφάλισης τους, το βελτιωμένο υδραυλικό σύστημα και τις νέες θέσεις μεταφοράς 22 επιπλέον πυρομαχικών στο πίσω μέρος του πύργου.

Η έκδοση Μ-109Α3 προήλθε από υπάρχοντα Μ-109Α1 τα οποία υπέστησαν βελτιώσεις σε εργοστάσια βάσης του Αμερικανικού στρατού. Οι τροποποιήσεις αφορούν τον οδηγό ευθυγράμμισης του συστήματος σύγκλισης, την μετατροπή της βάσης στήριξης του πυροβόλου από Μ127 σε Μ178 και την ενσωμάτωση των συλλογών αύξησης αξιοπιστίας και ασφάλειας (RΑΜ) στις οποίες περιλαμβάνονται: νέο σύστημα τροφοδοσίας καυσίμου και φιλτραρίσματος αέρα, νέος πίνακας οργάνων οδηγού, ράφια στο πίσω μέρος του πύργου, αποθήκη μεταφοράς προωθητικών γεμισμάτων, νέες ράβδοι στρέψης, αντίστροφο χαλινωτήριο οπισθοδρόμησης και άνω κύλινδρος συστήματος οπισθοδρόμησης.

Προϊόν αναβάθμισης αποτελεί και το Μ-109Α4, το οποίο προέρχεται από τροποποίηση παλιότερων Μ-109Α2 η Μ-109Α3. Οι κύριες αλλαγές αφορούν την ενσωμάτωση συστήματος ΝΒC προστασίας και συλλογών βελτίωσης της αξιοπιστίας και της ευκολίας συντήρησης (RΑΜ). Ορισμένες από τις βελτιώσεις αφορούν τοι μηχανισμό περιστροφής του πύργου, τον εξοπλισμό ΝΒC προστασίας, το φίλτρο υδραυλικού του συγκροτήματος ισχύος, την προστασία του κυκλώματος εκκινητή, την εγκατάσταση εξωτερικού βοηθητικού κυκλώματος εκκίνησης κινητήρα, νέες οπές απομάκρυνσης υγρών από το δάπεδο του σκάφους κλπ.

Το Μ-109Α5 προσφέρεται σήμερα είτε ως όχημα νέας κατασκευής είτε ως πακέτο αναβάθμισης παλιότερων εκδόσεων του Μ-109 από την United Defense. Ενσωματώνει τη συλλογή αύξησης βεληνεκούς (RC/ΜΑS) η οποία δίνει την δυνατότητα χρήσης του προωθητικού γεμίσματος Μ203Α1, χάρη στο οποίο επιτυγχάνεται μέγιστο βεληνεκές 30 χιλιομέτρων με πυραυλοθούμενα πυρομαχικά. Η συλλογή RC/ΜΑS περιλαμβάνει: το συγκρότημα πυροβόλου Μ284 και την βάση στήριξης Μ182. Επίσης, κατόπιν απαιτήσεως του χρήστη, μπορεί να εγκατασταθεί προαιρετικά σύστημα GPS και αυτόματο σύστημα ελέγχου πυρός (ΑΕCS). Το όχημα κινείται από νέο ισχυρότερο κινητήρα (440 ίππων αντί 405 ίππων των προηγούμενων εκδόσεων) περιορισμένου θερμικού ίχνους, που σε συνδυασμό με το βελτιωμένο σύστημα μετάδοσης παρέχει μεγαλύτερη ισχύ σε όλες τις κλιματολογικές συνθήκες χάρη στην υψηλότερη ροπή του και το πιο αποτελεσματικό σύστημα ψύξης/αποβολής θερμότητας. Επίσης φέρει συσκευή προστασίας της μίζας του κινητήρα η οποία προλαμβάνει πιθανή υπερθέρμανση της.

Τέλος, το M-109A6 Paladin αναπτύχθηκε το 1994 και υπηρετεί στον στρατό των Ηνωμένων Πολιτειών (950 μονάδες), Ισραήλ, Κουβέιτ και Ταϊβάν. Σε σχέση με τις προηγούμενες εκδόσεις περιλαμβάνει νέο σύστημα πλοήγησης και αυτόματο σύστημα ελέγχου πυρός, θωρακισμένο σασί με επένδυση από Kevlar και διαμέρισμα για το πλήρωμα με προστασία από πυρηνικές, βιολογικές και χημικές απειλές. Είναι εξοπλισμένο με ένα κάνη M284 155mm 39 διαμετρημάτων και προσφέρει μέγιστη εμβέλεια 24 χιλιομέτρων με μη υποβοηθούμενα βλήματα και 30 χιλιομέτρων με υποβοηθούμενα. Μπορεί επίσης να βάλλει βλήματα Excalibur με GPS, με μέγιστη εμβέλεια 40 χιλιομέτρων. Το σύστημα μπορεί ταχθεί σε βολή εντός 60 δευτερολέπτων

Μεταχειρισμένα M-109 A3GEA2

Τον Μάιο του 2009 υπογράφηκε η Αρχική Έγκριση Προμήθειας 223 αυτοκινούμενων πυροβόλων M109A3GEA2 των 155mm, από τα γερμανικά πλεονάσματα. Η τιμή μονάδας ανήλθε σε 80 χιλιάδες ευρώ και το συνολικό τίμημα έφθασε τα 18 εκατομμύρια ευρώ. Αρχικά, από τα 223 πυροβόλα υπολογιζόταν να ενταχθούν σε υπηρεσία μόνο τα 169, ενώ τα υπόλοιπα θα κανιβαλίζονταν αποτελώντας πηγή ανταλλακτικών. Τελικά, οι εξαιρετικά δύσκολες οικονομικές συνθήκες αλλά και η καλή κατάσταση του υλικού οδήγησαν στην απόφαση να διατηρηθεί σε υπηρεσία το σύνολό τους.

Η ενίσχυση αυτή αναβάθμισε κατακόρυφα το Πυροβολικό τόσο στον ηπειρωτικό, όσο και στο νησιωτικό χώρο. Οι ηπειρωτικές μονάδες μπόρεσαν να αντικαταστήσουν τα αμερικανικής προέλευσης Μ-109Α1Β/Α2, πραγματοποιώντας ένα μικρό τεχνολογικό άλμα. Τα γερμανικά πυροβόλα εκτός του 30% μεγαλύτερου βεληνεκούς (24,7 έναντι 18,1 χλμ) ενσωματώνουν πλήθος εκσυγχρονισμών, ενώ η αύξηση του αριθμού των σωλήνων ανά μοίρα (από 12 στους 18) επιτυγχάνει μεγαλύτερη ισχύς πυρός.

Στο νησιωτικό χώρο, η παραλαβή του υλικού επέτρεψε την πλήρη απόσυρση των ρυμουλκουμένων πυροβόλων. Το γεγονός αυτό αποκτά ιδιαίτερη σημασία, καθώς στη μικρασιατική ακτή συγκεντρώνονται πολλαπλάσια τουρκικά πυροβόλα υποστηριζόμενα από ραντάρ αντιπυροβολικού και οι ρυμουλκούμενες μονάδες ήταν ουσιαστικά καταδικασμένες σε περίπτωση σύρραξης. Παράλληλα, μπόρεσαν να αντικαταστθούν και τα παρωχημένα αυτοκινούμενα πυροβόλων Μ-110Α2 των 203 mm, κάτι που μειώνει και τις ανάγκες επάνδρωσής τους περίπου στο μισό.

Η αναβάθμιση 262 αυτοκινούμενων πυροβόλων του Γερμανικού Στρατού στο επίπεδο M109A3GEA2 ολοκληρώθηκε το 2001 με την προοπτική να παραμείνουν σε υπηρεσία έως το 2015, αλλά το 2003 αποφασίσθηκε να αποσυρθούν οριστικά στο πλαίσιο της επιχειρούμενης ριζικής αναδιοργάνωσης του Γερμανικού Στρατού. Σε σχέση με τα υπάρχοντα M-109 A3GEA1 του ελληνικού στρατού, τα GEA2 είναι περαιτέρω εκσυγχρονισμένα και ενσωματώνουν Σύστημα Διαχείρισης Πυρομαχικών (ΑΗΚ) και Αυτόνομο σύστημα Τάξης και Προσανατολισμού (AURORA). Η συλλογή AHK είναι τμηματικής σχεδίασης και αποτελείται από βελτιωμένη αποθήκη μεταφοράς 24 πυρομαχικών των 155 mm στο πίσω μέρος του πύργου, ηλεκτρικά οδηγούμενο και ελεγχόμενο βαρούλκο ανύψωσης πυρομαχικών, ηλεκτρικά οδηγούμενο και ηλεκτρονικά ελεγχόμενο σύστημα γέμισης και εμβολισμού, γλυσιέρα τροφοδοσίας πυρομαχικών από το πίσω μέρος του σκάφους, νέες θέσεις μεταφοράς προωθητικών γεμισμάτων και νέα κιβώτια αποθήκευσης παρελκομένων στο εμπρόσθιο και οπίσθιο τμήμα του πύργου, ως αντιστάθμισμα της μείωσης του διαθέσιμου εσωτερικού χώρου.

Νέα θερμικά περισκόπια

Το 2023, ο ελληνικός στρατός ανάθεσε στη MILTECH Hellas σύμβαση για την προμήθεια και εγκατάσταση θερμικών περισκοπίων οδήγησης MLT-DTP-640 σε αριθμό αυτοκινούμενων (Α/Κ) οβιδοβόλων M109. Πρόκειται για ένα περισκόπιο οδήγησης που λειτουργεί ως αυτόνομο σύστημα και το οποίο καλύπτει τα πρότυπα MIL-STD-810G, MIL-STD-461F και IP67. Για την ενσωμάτωσή του στο Α/Κ οβιδοβόλο Μ109 δεν απαιτείται οποιαδήποτε τροποποίηση ή επέμβαση στο όχημα, ενώ η εγκατάστασή του ολοκληρώνεται σε ελάχιστα λεπτά χωρίς την χρήση ειδικών εργαλείων.

Το MLT-DTP-640 επιτρέπει την οδήγηση του Α/Κ οβιδοβόλου Μ109, ημέρα και νύκτα, σε καθαρές ή δυσχερείς ατμοσφαιρικές συνθήκες (όπως σκόνη, ομίχλη, βροχή ή καπνό), χωρίς να επηρεάζονται οι λοιπές λειτουργίες του οπλικού συστήματος. Το περισκόπιο, που έχει δυνατότητα συνεχούς λειτουργίας στο πεδίο για περισσότερες από οκτώ ώρες, είναι εξοπλισμένο με:

• τρίτης γενιάς, υψηλής ανάλυσης 640 x 480 pixels (εικονοστοιχεία), μη ψυχόμενο εντοπιστή MLT-TEM-640 (ικανό να ανιχνεύει από απόσταση τη θερμότητα που εκπέμπουν διάφορα σώματα) με ικανότητα μεγέθυνσης από x1 έως x4
• υψηλών επιδόσεων κάμερα ημέρας με ικανότητα μεγέθυνσης x1 και x2
• έγχρωμη οθόνη απεικόνισης διαστάσεων 800 x 600 pixels
• δυνατότητα αποθήκευσης εικόνων και video σε κάρτα μνήμης SD
• δυνατότητα διασύνδεσης με επιπλέον τέσσερις κάμερες (π.χ. κάμερα οπισθοπορείας) για τη διασφάλιση ολοπεριμετρικής (360 μοιρών) κάλυψης
• σειριακή θύρα για διασύνδεση με άλλα συστήματα

Η βρετανική εταιρεία BAE Systems, σε συνεργασία με τη γερμανική Rheinmetall, παρουσίασε στην έκθεση αμυντικών συστημάτων «AUSA 2023» μια πρόταση εκσυγχρονισμού των αυτοκινούμενων πυροβόλων M-109 του Ελληνικού Στρατού. Η πρόταση περιλαμβάνει την αναβάθμιση των πυροβόλων στην έκδοση M-109A6 Paladin, με την τοποθέτηση νέας κάννης 52 διαμετρημάτων L52, παρόμοιας με αυτή των γερμανικών PzH-2000GR. Η αναβάθμιση αυξάνει το μέγιστο βεληνεκές σε 30 χιλιόμετρα με συμβατικά πυρομαχικά και έως 60 χιλιόμετρα με ειδικά προωθητικά και νέου τύπου πυρομαχικά.

Επιπλέον, η εγκατάσταση αυτόματου συστήματος γέμισης βελτιώνει τον ρυθμό βολής, επιτρέποντας την εκτόξευση τριών βλημάτων σε 15 δευτερόλεπτα ή οκτώ βλημάτων σε 60 δευτερόλεπτα. Η ενισχυμένη θωράκιση και η αναβάθμιση των ηλεκτρονικών συστημάτων αυξάνουν την προστασία και την αυτοματοποίηση, μειώνοντας το απαιτούμενο πλήρωμα σε τέσσερα άτομα. Το κόστος αναβάθμισης ενός M-109A1B/-109A2/-109GEA1/-109GEA2 στο επίπεδο M-109A6 Paladin εκτιμάται περίπου στα 3 εκατομμύρια δολάρια (2023).

31 Ιουλίου 2006