Οι Αμερικανικές βάσεις στην Ελλάδα

Μετά την οριστικοποίηση της ένταξης της Ελλάδας στο δυτικό κόσμο, οι ΗΠΑ πέτυχαν να ενισχύσουν την παρουσία τους στη χώρα με την εγκατάσταση και λειτουργία στρατιωτικών βάσεων στα ελληνικά εδάφη. Η σχετική συμφωνία μεταξύ των δυο χωρών υπογράφηκε για πρώτη φορά στα 1953 από την κυβέρνηση του Αλ. Παπάγου και έτυχε πολλών προσθηκών ή αναθεωρήσεων.

Βάση Σούδας

Η βάση της Σούδας βρίσκεται υπό ελληνική διοίκηση, όμως οι αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις διατηρούν τη διοίκηση και τον έλεγχο του προσωπικού, υλικού και των λειτουργιών της όταν χρησιμοποιούν τις εγκαταστάσεις της. Επίκεντρο των ναυτικών εγκαταστάσεων είναι το περίφημο κρηπίδωμα Κ-14, που κατασκευάστηκε με ΝΑΤΟικά κονδύλια και είναι το μοναδικό στην Μεσόγειο που μπορεί να φιλοξενήσει αεροπλανοφόρο. Οι εγκαταστάσεις της Σούδας παρέχουν υπηρεσίες σε όλα τα επίπεδα, από τεχνική υποστήριξη μέχρι ανεφοδιασμό και πολύμηνη παραμονή των πληρωμάτων.

Τα τελευταία χρόνια, οι ΗΠΑ δίνουν ιδιαίτερη βαρύτητα και στον τομέα των επικοινωνιών και έχουν αναθέσει στη βάση ρόλο “μεγάλου αδελφού” σε μια περιοχή -εναέρια και θαλάσσια- από τον Καύκασο μέχρι τη Μέση Ανατολή. Στο αεροπορικό κομμάτι, οι Αμερικανοί διατηρούν δικό τους τμήμα, που διοικούν αποκλειστικά οι ίδιοι, εντός της 115 Πτέρυγας Μάχης της Πολεμικής Αεροπορίας. Εκεί μπορούν να φιλοξενηθούν όλοι οι τύποι αεροσκαφών, από μαχητικά ως και μεταγωγικά C-130. Υπολογίζεται ότι περισσότεροι από 600 Αμερικανοί υπηρετούν στη βάση της Σούδας και στην ευρύτερη χερσόνησο στο Ακρωτήρι Χανίων συγκεντρώνονται κομβικής σημασίας υποδομές, όπως:

• Η «Forward Logistics Site Souda Bay» (FLS Souda Bay), προωθημένη ΝΑΤΟική βάση ανεφοδιασμού
• Το ΝΑΤΟικό κέντρο Foracs (ένα από τα τρία που λειτουργούν διεθνώς), όπου επισκευάζονται τα ηλεκτρονικά συστήματα πολεμικών πλοίων όταν αυτά απομαγνητίζονται και αποσυντονίζονται
• Το Πεδίο Βολής Κρήτης (NATO Missile Firing Installation, NAMFI), πολυεθνικό κέντρο εκπαίδευσης σε βολές με πυραύλους, το οποίο κατασκευάστηκε με κονδύλια του ΝΑΤΟ
• Το ΝΑΤΟικό Κέντρο Εκπαίδευσης Ναυτικής Αποτροπής (ΚΕΝΑΠ) που εκπαιδεύει σε αλλεπάλληλα, υψηλών απαιτήσεων και εξειδικευμένα «σχολεία» τα στελέχη

Με την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, η παρακαμπτήρια οδός της Αλεξανδρούπολης αποδείχθηκε αξιόπιστη εναλλακτική λύση για τα κλειστά Στενά του Βοσπόρου και χρησιμοποιήθηκε για τη μεταφορά χιλιάδων στρατιωτών, αρμάτων μάχης, ελικοπτέρων και λοιπών εξοπλισμών των ΗΠΑ και άλλων νατοϊκών κρατών προς την ανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ. Στο πλαίσιο αναβάθμισης των δυνατοτήτων της Αλεξανδρούπολης, οι Αμερικανοί έχουν ήδη προτείνει στην Αθήνα την περαιτέρω εκβάθυνση του λιμανιού και την επέκταση, ενδεχομένως και τη δημιουργία νέου προβλήτα. Σκοπός είναι να μπορούν να ελλιμενισθούν και να εξυπηρετηθούν από το λιμάνι αντιτορπιλικά του μεγέθους και των δυνατοτήτων της κλάσης «Arleigh Burke» του αμερικανικού ναυτικού.

Μακροπρόθεσμα, δεν αποκλείεται η δυνατότητα προσωρινής φιλοξενίας και ακόμη μεγαλύτερων μάχιμων μονάδων, πέρα, βέβαια, από τα τεράστια μεταγωγικά που ήδη φορτώνουν και ξεφορτώνουν προσωπικό και υλικό.

Αεροπορική βάση Λάρισας

Εδώ και αρκετά χρόνια οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν στρέψει το ενδιαφέρον τους στον θεσσαλικό κάμπο και την 110 Πτέρυγα Μάχης. Από τη μια πλευρά το ιδιαίτερο ανάγλυφο για την εκπαίδευση των πληρωμάτων των πτητικών μέσων αλλά και των τμημάτων ειδικών επιχειρήσεων και από την άλλη μια περιοχή που δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από μεγάλα αστικά κέντρα και ταυτόχρονα ένα σημείο στην καρδιά της Ελλάδας με γεωστρατηγική σημασία.

Στην αεροπορική βάση Λάρισας (110 ΠΜ) σταθμεύουν τα UAVs ΜQ-9 Reaper, κάτι που στο ελληνικό Πεντάγωνο θεωρούν ότι θα βοηθήσει τη χώρα να αποκτήσει τεχνογνωσία στον κρίσιμο τομέα των μη επανδρωμένων αεροσκαφών. Κατά περιόδους σταθμεύουν επίσης αεροσκάφη πέμπτης γενιάς τύπου F-22 Raptor και η 10 ΠΜ αναμένεται να χρησιμοποιηθεί για τη μεταστάθμευση και άλλων αμερικανικών αεροσκαφών, όπως ιπτάμενων τάνκερ ή ραντάρ. Στη Λάρισα, στο πλαίσιο του Στρατηγείου της 1ης Στρατιάς, λειτουργεί το Ελληνικό Στρατηγείο Επιχειρήσεων Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΣΕΕΕ, European Union Operation Headquarters, EU OHQ – Larissa).

Από το 1999 έως το 2013, στην αεροπορική βάση λειτούργησε το Κέντρο Συνδυασμένων Αεροπορικών Επιχειρήσεων (Combined Air Operations Center 7 – CAOC 7) του ΝΑΤΟ. Στις 24 Μαρτίου 2006 ενεργοποιήθηκε και το 2014 λειτούργησε επίσης το στρατηγείο της επιχείρησης της ΕΕ «EUFOR RCA» στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία (ΚΑΔ), ενώ η βάση έχει αξιοποιηθεί σε πολλές ΝΑΤΟικές αποστολές και επιχειρήσεις. Για παράδειγμα, ανέλαβε ρόλο στην εναέρια αστυνόμευση των Βαλκανίων, σε Βουλγαρία, Ρουμανία και Αλβανία, παρείχε υποστήριξη στη ΝΑΤΟική επιχείρηση UNIFIED PROTECTOR στη Λιβύη το 2011, προτάθηκε και πιστοποιήθηκε από το ΝΑΤΟ τρεις φορές κατά τη διάρκεια της λειτουργίας του για να φιλοξενήσει το Κέντρο Αεροπορικών Επιχειρήσεων της Δύναμης Αντίδρασης του ΝΑΤΟ, ενώ συμμετείχε στο σχεδιασμό, στην προετοιμασία και την εκτέλεση πολλών ασκήσεων.

Με την MSCDA 2021, η αμερικανική πλευρά αναμένεται να δαπανήσει συνολικά 33.500.000. δολάρια για την κατασκευή δύο υποστέγων και κτηρίων υποστήριξης.

Λιμάνι Αλεξανδρούπολης

Το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης βρίσκεται σε καίριο σημείο για την υποστήριξη ασκήσεων στην περιοχή, λόγω της υπάρχουσας υποδομής και στρατηγικής της θέσης. Από εκεί, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούν να ελέγχουν τα Βαλκάνια, τα Δαρδανέλλια και το Αιγαίο, ενώ θέλουν να χρησιμοποιούν το λιμάνι για τη ροή στρατιωτικού προσωπικού και του εξοπλισμού του. Προτού καταλήξουν στην Αλεξανδρούπολη, οι αμερικανοί έκαναν αυτοψία σε δύο άλλα ελληνικά λιμάνια, της Καβάλας και του Βόλου.

Πρώτη ενέργεια για την αξιοποίηση του λιμανιού ήταν η απομάκρυνση της φορτηγίδας «Ολγα», που είχε βυθιστεί στη μέση του λιμανιού και έκανε δύσκολη την πρόσβαση προς τις προβλήτες. Κατόπιν, αναζητήθηκε το καταλληλότερο στρατόπεδο για να στρατοπεδεύουν οι αμερικανοί στρατιώτες αλλά και οι τεχνικοί που κατέφθαναν για την αναβάθμιση του λιμανιού, προτού ακόμα υπογραφεί η ελληνοαμερικανική συμφωνία (MDCA 2021). Ως πρώτο προσωρινό στρατόπεδο κρίθηκε το στρατόπεδο «Κανδηλάπτη», που βρίσκεται κοντά σε οδικά δίκτυα και κυρίως κοντά στην Εγνατία Οδό.

Σημαντική κρίνεται και η επαναλειτουργία του «Διαδρόμου 9» μήκους 2.800 χιλιομέτρων, που ξεκινά από την Αλεξανδρούπολη, περνά από νατοϊκό έδαφος (πλην Τουρκίας) και καταλήγει στο Ελσίνκι. Ο «Διάδρομος 9» λειτουργούσε μέχρι πρότινος με τη συμμετοχή της Τουρκίας (με τη χρήση του Βοσπόρου), αλλά τώρα με την είσοδο νέων χωρών στο ΝΑΤΟ, οι Αμερικανοί αποφάσισαν να εξαιρέσουν την Τουρκία. Τέλος, αναζητήθηκε ένα μόνιμο στρατόπεδο για τη δημιουργία μόνιμης στρατιωτικής βάσης, όπου σε συνεννόηση με το ΓΕΕΘΑ επέλεξαν το στρατόπεδο «Γιαννούλη».

Άλλες αμερικανικές βάσεις

Με την υπογραφή της MCDA 2021, η έδρα της 1ης Ταξιαρχία Αεροπορίας Στρατού στο Στεφανοβίκειο Βόλου αποκτά μόνιμη παρουσία αμερικανικών ελικοπτέρων, ενώ τα τελευταία χρόνια έχουν πραγματοποιηθεί αρκετές φορές συνεκπαιδεύσεις Ελλήνων και Αμερικανών. Η επιλογή της Μαγνησίας, σύμφωνα με ελληνικές πηγές, έγινε με βασικό κριτήριο ότι το πλούσιο ελληνικό ανάγλυφο (βουνά, πεδιάδες, χαράδρες, κοκ) θεωρείται ιδανικό για εκπαίδευση των πληρωμάτων των ελικοπτέρων σε ποικίλες συνθήκες. Περί τους τριακόσιους Αμερικανούς βρίσκονται στη βάση της Αεροπορίας Στρατού των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων στο Στεφανιοβίκειο Μαγνησίας, μαζί με τουλάχιστον 23 ελικόπτερα. Δέκα επτά εξ' αυτών επιθετικά, Apache, και έξι μεταφορικά, Black Hawk.