Συμφωνία Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας (MDCA) 2021
Στις 14 Οκτωβρίου 2021 υπογράφηκε στην Ουάσιγκτον η νέα συμφωνία αμυντικής συνεργασίας μεταξύ Ελλάδας και ΗΠΑ. Σε αντίθεση με τις προηγούμενες συμφωνίες, η ελληνική πλευρά ενέδωσε στις αμερικανικές πιέσεις για πενταετή διάρκεια, με το επιχείρημα ότι η ετήσια ανανέωση δεν επέτρεπε την προώθηση και έγκριση επενδυτικών σχεδίων για επέκταση και εκσυγχρονισμό των εγκαταστάσεων των αμερικανικών Βάσεων στην Ελλάδα. Η συμφωνία περιλαμβάνει περίοδο "χάριτος" δύο ετών, σε περίπτωση που μία από τις δύο πλευρές την καταγγείλει, όμως το ενδεχόμενο αυτό είναι θεωρητικό από ελληνικής πλευράς, καθώς θα αποτελούσε τεράστιο πλήγμα στις ελληνο-αμερικανικές σχέσεις. Επομένως, η συμφωνία μπορεί να θεωρηθεί πλέον ως αορίστου διάρκειας.
Η χρονική επέκταση της Συμφωνίας είχε διασυνδεθεί με την επιδίωξη της Ελλάδας να αποσπάσει πρόσθετα ανταλλάγματα από τους Αμερικανούς τόσο σε ό,τι αφορά τη συνδρομή σε αμυντικό υλικό, αλλά κυρίως σε πολιτικό επίπεδο. Η Αθήνα είχε αρχικά παραδώσει στους Αμερικανούς μια λίστα 23 τοποθεσιών για την εγκατάσταση αμερικανικών δυνάμεων, ωστόσο επένδυσε τις περισσότερες ελπίδες στη Σκύρο, όπου υφίστανται εγκαταστάσεις της Πολεμικής Αεροπορίας και του Πολεμικού Ναυτικού. Η Σκύρος βρίσκεται στην «καρδιά» του Αιγαίου και επιχειρησιακές αποφάσεις, όπως η στάθμευση των δύο ισραηλινών UAV τύπου Heron, αναδεικνύουν την πρόθεση για περαιτέρω ενίσχυσή της.
Το ελληνικό σκεπτικό σχετίζεται με την 'προστασία' που θα παρείχε η εγκατάσταση αμερικανικού προσωπικού στο στρατηγικό για την ελληνική άμυνα νησί, σε περίπτωση σύρραξης με την Τουρκία. Κάτι τέτοιο δεν φαίνεται να γίνεται αποδεκτό, καθώς μετά τις εξελίξεις στο Αφγανιστάν υπάρχει αυξανόμενο αμερικανικό ενδιαφέρον για την επαναπροσέγγιση με την Άγκυρα.
Με την υπογραφή της συμφωνίας οι ΗΠΑ αποκτούν στρατιωτική παρουσία στην Αλεξανδρούπολη, κάτι που υποδηλώνει μεταξύ άλλων την αμερικανική βούληση ενίσχυσης της ασφάλειας της Νοτιο-Ανατολικής Ευρώπης, με ταυτόχρονη παράκαμψη των Στενών του Βοσπόρου, με ό,τι οφέλη αυτό συνεπάγεται για τη περιοχή του Έβρου και ευρύτερα της Θράκης. Χρήση στρατιωτικών βάσεων αποκτούν επίσης στη Λάρισα, στο Στεφανοβίκειο και φυσικά στη Σούδα.
Τέλος, οι ΗΠΑ καταδικάζουν ουσιαστικά το τουρκικό casus belli έναντι της χώρας μας, κάτι που συμβαίνει για πρώτη φορά σε συμβατικό κείμενο μεταξύ των δύο χωρών. Η σχετική αναφορά κάνει λόγο για αμοιβαία προστασία της κυριαρχίας και εδαφικής ακεραιότητας κατά ενεργειών που απειλούν την ειρήνη, περιλαμβανομένης της ένοπλης επίθεσης, με τη δέσμευση των δυο πλευρών να αποτρέψουν τέτοιες ενέργειες, αλλά και να αντιταχθούν σε αυτές.
Ιστορική αναδρομή
Ο Βρετανός πρεσβευτής στις ΗΠΑ ενημερώνει τον Αμερικανό υπουργό Εξωτερικών, Τζ. Μάρσαλ, ότι η πάλαι ποτέ βρετανική αυτοκρατορία δεν μπορεί πια να στηρίζει την ελληνική κυβέρνηση και το θρόνο. H USAF (United States Air Force) εγκαθίσταται στην περιοχή του αεροδρομίου του Ελληνικού.
Η Ελλάδα εντάσσεται στο ΝΑΤΟ στις 18 Φεβρουαρίου 1952 και η κυβέρνηση Παπάγου υπογράφει συμφωνία για την ανάπτυξη αμερικανικών βάσεων στη χώρα με τη σύμφωνη γνώμη της αντιπολίτευσης Βενιζέλου – Πλαστήρα. Με τη συμφωνία αυτή, που συμπληρώθηκε το 1956, οι ΗΠΑ αποκτούσαν το δικαίωμα να εγκαταστήσουν όσες και όποιες στρατιωτικές βάσεις ήθελαν, να διακινούν ελεύθερα όποια και όσα στρατεύματα ήθελαν, χωρίς κανέναν απολύτως έλεγχο, και να έχουν, επιπλέον, το δικαίωμα της ετεροδικίας.
Εγκαθίστανται στο ελληνικό έδαφος πυρηνικά όπλα. Κατά την επταετία της στρατιωτικής δικτατορίας, οι βάσεις αυξάνονται και αναπτύσσονται στην ηπειρωτική και νησιωτική Ελλάδα. Έκτοτε η χώρα μας αναβαθμίζεται γεωπολιτικά και γεωστρατηγικά, καθότι η ίδια και άλλες οκτώ χώρες της Μεσογείου (Ισπανία, Ιταλία, Ισραήλ, Πορτογαλία, Τουρκία, Μαρόκο, Μάλτα, Κύπρος) αναλαμβάνουν τον ρόλο προκεχωρημένων περιοχών στην ομπρέλα του ΝΑΤΟ απέναντι στη σοβιετική απειλή.
Από το 1974 και μετά οι ελληνοαμερικανικές σχέσεις μπαίνουν σε φάση έντονου αντιαμερικανισμού, ενώ το κλίμα επιδεινώνεται μετά τις 23 Δεκεμβρίου του 1975. Τότε, η προωτοεμφανιζόμενη τρομοκρατική οργάνωση «17 Νοέμβρη» δολοφονεί στο Ψυχικό τον Ρίτσαρντ Γουέλς, επικεφαλής του κλιμακίου της CIA στην Αθήνα.
Παρόλα αυτά, στις 26 Ιουλίου 1977 μονογραφείται το σχέδιο νέας ελληνοαμερικανικής συμφωνίας από τον Δ. Μπίτσιο και τον Χ. Κίσινγκερ. Το σχέδιο δεν θα υλοποιηθεί.
Τον Οκτώβρη του 1981 το ΠΑΣΟΚ κερδίζει τις εκλογές με διακηρυγμένο στόχο την απομάκρυνση των βάσεων. Ένα χρόνο μετά ξεκίινούν διαπραγματεύσεις που καταλήγουν σε συμφωνία το 1983.
Σύμφωνα με το άρθρο 12 της συμφωνίας «Η συμφωνία αυτή μπορεί να τερματιστεί μετά πέντε χρόνια με έγγραφη ειδοποίηση οποιουδήποτε των μερών».
Το Μάρτη του 1986, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Τζορτζ Σουλτς έρχεται στην Αθήνα και ανακοινώνει ότι πέτυχε μια συμφωνία με τον Ελληνα πρωθυπουργό, να αρχίσουν νέες συνομιλίες ώστε να λυθεί «έγκαιρα, πολύ πριν το Δεκέμβρη του 1988» το θέμα του μέλλοντος των βάσεων. Στις 23 Ιανουαρίου 1987, ο Ανδρέας Παπανδρέου αναγγέλλει επίσημα την έναρξη νέων διαπραγματεύσεων για τις βάσεις επί μηδενικής βάσης.
Η ΝΔ, με πρωθυπουργό τον Κ. Μητσοτάκη, υπογράφει τη νέα συμφωνία για την παραμονή των βάσεων, στην οποία είχε καταλήξει η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ. Το νέο χαρακτηριστικό της είναι η κατ' έτος ανανέωσή της.
Με τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου, οι Αμερικανοί κλείνουν διαδοχικά τις τρεις από τις τέσσερις κύριες βάσεις τους στην Ελλάδα (Νέα Μάκρη και Ελληνικό στην Αττική, και Γούρνες Ηρακλείου). Διατηρούν όμως την αεροπορική βάση στη Σούδα και δυνατότητα ελλιμενισμού στην παρακείμενη ναυτική βάση στο Μαράθι βάσει ειδικού Μνημονίου Συνεργασίας.
Το 2001 υπογράφεται στις Βρυξέλλες από τους υπουργούς Εξωτερικών, Ελλάδας και ΗΠΑ, Γ. Παπανδρέου και Κ. Πάουελ, συμπληρωματική συμφωνία με τον τίτλο «Συνολική Τεχνική Συμφωνία μεταξύ Ελληνικής Δημοκρατίας και ΗΠΑ». Η συμφωνία καθιερώνει καθεστώς γενικευμένης ετεροδικίας για όλους τους Αμερικανούς (στρατιωτικό και πολιτικό προσωπικό). Έτσι, τα μέλη οποιουδήποτε είδους κρατικής αποστολής των ΗΠΑ μπορούν να παραβιάζουν τους ελληνικούς νόμους και να διαπράττουν εγκλήματα επί του ελληνικού εδάφους, χωρίς το φόβο της τιμωρίας από τον ελληνικό νόμο.
Υπογράφεται η τροποποίηση του Παραρτήματος της Συμφωνίας Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας (MDCA - Mutual Defence Cooperation Agreement) Ελλάδος – ΗΠΑ. Πλέον, οι αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις αποκτούν και επισήμως μόνιμη παρουσία σε Σούδα, Λάρισα, Βόλο και Αλεξανδρούπολη.
Η Ουάσιγκτον έκρινε ότι η ενίσχυση της στρατιωτικής παρουσίας της είναι επιβεβλημένη λόγω των ραγδαίων εξελίξεων στο χώρο της Νοτιοανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής. H Αθήνα - από την πλευρά της - εκτίμησε ότι οι ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις θα χρησιμοποιούν τις αναβαθμισμένες - με έξοδα των ΗΠΑ - εγκαταστάσεις, θα συνεκπαιδεύονται με αμερικανικές δυνάμεις και θα αποκτήσουν χρήσιμη τεχνογνωσία πάνω σε νέα όπλα. Οικονομικό όφελος θα προκύψει και για τις τοπικές κοινωνίες.
Ανανεώνεται για ένα ακόμη έτος η Συμφωνία για τις αμερικάνικες βάσεις στην Ελλάδα, από τις 6 Νοεμβρίου 2020 έως τις 6 Νοεμβρίου 2021.
Υπογράφεται στην Ουάσιγκτον η νέα συμφωνία αμυντικής συνεργασίας, που σε αντίθεση με τις προηγούμενες έχει πενταετή διάρκεια και κατόπιν μετατρέπεται σε αορίστου χρόνου (με δυνατότητα καταγγελίας της από κάθε πλευρά).
Στρατιωτική συνεργασία Ελλάδας - ΗΠΑ
- Σύμφωνο Αμυντικής Συνεργασίας με τις ΗΠΑ - Ιστορική αναδρομή
- Ενεργές αμερικανικές βάσεις στην Ελλάδα - Σούδα, Λάρισα, Βόλος, Αλεξανδρούπολη
- Απενεργοποιημένες αμερικανικές βάσεις - Λευκάδα, Νέα Μάκρη, Ελληνική, Ασπρόπυργος