Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα Ανάπτυξης και Εκσυγχρονισμού (ΜΠΑΕ)
Η Ελλάδα, μέλος τόσο του ΝΑΤΟ όσο και της ΕΕ από το 1952 και το 1981 αντίστοιχα, επενδύει ετησίως στην αμυντική θωράκισή της σημαντικούς ανθρώπινους και υλικούς πόρους. Αυτό οφείλεται στα ιδιαίτερα προβλήματα εξωτερικής ασφάλειας που αντιμετωπίζει η Ελλάδα σε σχέση με τους υπόλοιπους εταίρους της. Σημαντικότερο πρόβλημα αποτελεί φυσικά η αναθεωρητική στάση της Τουρκίας, που αποτελεί την κύρια και πιο άμεση εξωτερική απειλή για τα ελληνικά εθνικά συμφέροντα και κυριαρχικά δικαιώματα.
Για το 2025, ο συνολικός προϋπολογισμός του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας ανέρχεται σε 6.130.0000.000 ευρώ, εκ των οποίων οι πιστώσεις του τακτικού Π/Υ ανέρχονται σε 6.061.000.000 ευρώ, του εθνικού σκέλους του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) σε 45.000.000 ευρώ και του συγχρηματοδοτούμενου σκέλους του ΠΔΕ σε 24.000.000 ευρώ. Αξίζει να σημειωθεί ότι το σύνολο του ανθρώπινου δυναμικού που μισθοδοτείται από το ΥΠΕΘΑ ανέρχεται σε 89.631 άτομα, ενώ το 2024 ανερχόταν σε 91.107 άτομα, δηλαδή καταγράφεται ελαφρά μείωση κατά 1,62%.
Σημειώνεται ότι οι δαπάνες που γίνονται κάθε χρόνο για αμυντικούς εξοπλισμούς είναι διαφορετικό μέγεθος από τις φυσικές παραλαβές. Οι δαπάνες, σύμφωνα με τους κανόνες που έχουν συμφωνηθεί στο πλαίσιο της Eurostat, αφορούν τις πληρωμές οι οποίες γίνονται, συχνά με τη μορφή προκαταβολών, για την αγορά ενός συστήματος και δεν υπολογίζονται στο έλλειμμα, παρά μόνο στο χρέος. Αντίθετα, οι φυσικές παραλαβές είναι το μέγεθος που επιβαρύνει το έλλειμμα, κατά την παραλαβή ενός εξοπλιστικού συστήματος.
Σε ό,τι αφορά στις λειτουργικές δαπάνες, οι πιστώσεις που διατίθενται για το 2025 (530 εκατ. ευρώ), αντιπροσωπεύουν το 8,64% του συνολικού προϋπολογισμού για το 2025 και είναι αυξημένες κατά 6% σε σχέση με το 2024 (501 εκατ. ευρώ) και κατά περίπου 32% σε σχέση με το 2022 (402 εκατ. ευρώ) και με το 2021 (401 εκατ. ευρώ).
Ελληνικές αμυντικές δαπάνες
Ο στρατηγικός σχεδιασμός για τους αμυντικούς εξοπλισμούς στην Ελλάδα βασίζεται σε 12-ετή ΜΠΑΕ (Μακροπρόθεσμος Προγραμματισμός Αμυντικών Εξοπλισμών) ως εργαλεία προγραμματισμού για την προμήθεια και χρηματοδότηση οπλικών συστημάτων.
Καταρτίζεται το ΕΜΠΑΕ 1986-1990 (Ενιαίο Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα Ανάπτυξης και Εκσυγχρονισμού) που επικεντρώνεται στον εκσυγχρονισμό των Ενόπλων Δυνάμεων μετά την ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ. Περιλαμβάνει αγορές βασικών οπλικών συστημάτων.
Το ΕΜΠΑΕ 1991-1995 επικεντρώνεται στην ενίσχυση της αμυντικής ικανότητας της χώρας, με έμφαση σε νέες τεχνολογίες και την διαλειτουργικότητα με το ΝΑΤΟ.
Καταρτίζεται το ΕΜΠΑΕ 1996-2000, μετά την κρίση των Ιμίων ύωους 9,25 δισ ευρώ, εκ των οποίων 5,73 δισ αφορούν σε νέα προγράμματα και 3,52 δισ προορίζονταν για την αποπληρωμή ανειλημμένων υποχρεώσεων.
Ανατίθενται συμβάσεις συνολικού ύψους περίπου 8.800.000.000 ευρώ και - σύμφωνα με το ΥΠΕΘΑ - το 40% της αξίας τους κατευθύνεται προς την ελληνική αμυντική βιομηχανία.
Καταρτίζεται το ΕΜΠΑΕ 2001-2005 που επικεντρώνεται στην αναβάθμιση των υφιστάμενων συστημάτων και στην ενίσχυση της διαλειτουργικότητας με τις δυνάμεις του ΝΑΤΟ. Στο πρόγραμμα δεν είχαν συμπεριληφθεί όλες οι ανειλημμένες υποχρεώσεις για συμβάσεις που είχαν υπογραφεί πριν το 2001 και ουσιαστικά ανεστάλη τον Δεκέμβριο του 2003.
Καταρτίζεται 15-ετές πρόγραμμα εξοπλισμών για τα έτη 2005–2020 που εκτιμά τις ανάγκες στα 52.000.000.000 ευρώ. Το μακροπρόθεσμο πρόγραμμα θα εφαρμοζόταν μέσω πενταετών ΕΜΠΑΕ.
Εγκρίνεται το ΕΜΠΑΕ 2006 – 2010 ύψους 27 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 8,4 δις προορίζονται για την αποπληρωμή προηγούμενων εξοπλιστικών προγραμμάτων. Το ποσό που απομένει για νέους εξοπλισμούς ανέρχεται σε 3 δισ, όμως περιλαμβάνει μόνο τις προκαταβολές και όχι τη συνολική δαπάνη τους.
Λόγω της οικονομικής συγκυρίας το ΕΜΠΑΕ 2006 – 2010 επαναξιολογείται, ενώ η κατάρτιση νέου περνάει από πιο «ρεαλιστικές λύσεις».
Το Δεκαπενταετές Σχέδιο Εξοπλιστικών Στόχων (ΔΕΣΕΣ) μετατρέπεται σε 12-ετή Μακροπρόθεσμο Προγραμματισμό Αμυντικών Εξοπλισμών (ΜΠΑΕ).
Τα τρία 5-ετούς διάρκειας ΕΜΠΑΕ μετατρέπονται σε τρία 4-ετούς διάρκειας ΚΠΣΣΕ (Κυλιόμενος Προγραμματισμός Συμβάσεων Στρατιωτικού Εξοπλισμού) ανά ΜΠΑΕ.
Το 2011 καταρτίζεται το Μακροπρόθεσμο Πρόγραμμα Προμηθειών Αμυντικού Υλικού (2011-2025) που δεν υλοποιήθηκε ποτέ και προέβλεπε αμυντικές δαπάνες ύψους 13,5 δισεκατομμύρια ευρώ.
Ψηφίζεται ο νόμος περί προμηθειών, καταργώντας την απαίτηση για 30% Εγχώρια Προστιθέμενη Αξία (ΕΠΑ) για κάθε εξοπλιστική προμήθεια άνω των 10.000.000 ευρώ. Στο ποσοστό αυτό προστίθενται τα αντισταθμιστικά και τα offset που έφταναν στο 10%, με αποτέλεσμα το 40% της αξίας να επιστρέφει στη χώρα.
Η ετήσια χρηματοδότηση εξοπλιστικών προγραμμάτων ανέρχεται κατά μέσο όρο στα 550.000.000 ευρώ.
Γίνεται τροποποίηση του νόμου περί προμηθειών με επιμέρους βελτιώσεις, όμως έκτοτε όλες οι προμήθειες γίνονται με διακρατικές συμφωνίες και απευθείας αναθέσεις, αφού μόνο έτσι μπορούν να πραγματοποιηθούν. Έτσι, όλες οι προμήθειες γίνονται με τις εξαιρέσεις του νόμου και πηγαίνουν στη Βουλή για να βαφτιστούν οι όροι της σύμβασης ως νόμος.
Ο νόμος 4782/2021 προβλέπει ότι ο 12ετής ΜΠΑΕ «επανεξετάζεται και επικαιροποιείται κάθε τρία έτη ή και συντομότερα, αν μεταβάλλονται κρίσιμα δεδομένα», και ότι ο 4ετής ΚΠΣΣΕ «επανεξετάζεται και επικαιροποιείται σε ετήσια βάση ή όποτε απαιτηθεί, για κάλυψη έκτακτων απαιτήσεων, ώστε να εναρμονίζεται με τον κρατικό Προϋπολογισμό».
Η ετήσια χρηματοδότηση εξοπλιστικών προγραμμάτων ανέρχεται κατά μέσο όρο στα 2.5 δις ευρώ.
Καταρτίζεται νέο ΜΠΑΕ 2025-2037 που προβλέπει τη διάθεση 25,8 δισ ευρώ, εκ των οποίων 11,5 δις αφορούν σε ανειλημμένες υποχρεώσεις, 0,6 δισ για προγράμματα έρευνας και καινοτομίας, 1,05 δισ για συμβάσεις τεχνικής υποστήριξης και 0,35 δις για συντήρηση υφιστάμενων μέσων. Έτσι, απομένουν περίπου 12,3 δις για τη χρηματοδότηση νέων εξοπλιστικών προγραμμάτων, δηλαδή περίπου 1,025 δις ευρώ ανά έτος.
Ελληνοτουρκικές αμυντικές δαπάνες
Παρόλο που η Τουρκία ξοδεύει για την άμυνα της μικρότερο ποσοστό του ΑΕΠ, η μεγέθυνση της τουρκικής οικονομίας σε σχέση με την ελληνική μεταφράζεται σε πολύ μεγαλύτερο πραγματικό ποσό χρημάτων που επενδύονται συνολικά στην άμυνα και ειδικότερα στους εξοπλισμούς. Το γεγονός αυτό καταδεικνύεται με τον καλύτερο τρόπο εξετάζοντας τα παρακάτω γραφήματα.
Το άρθρο συνεχίζεται...
