Περιοχή ΑΟΖ - Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη

Με βάση τα άρθρα 55-57 της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας που ψηφίστηκε από τα Ηνωμένα Εθνη το 1982 Σύμβασης, ως ΑΟΖ ορίζεται η πέραν και παρακείμενη της αιγιαλίτιδας ζώνης περιοχή σε πλάτος μεχρι 200 ναυτικών μιλίων από τις γραμμές βάσης από τις οποίες μετράται το πλάτος της αιγιαλίτιδας ζώνης. Εντός της ζώνης αυτής, το παράκτιο κράτος ασκεί κυριαρχικά δικαιώματα σε θέματα που έχουν σχέση με την εξερεύνηση, εκμετάλλευση, διατήρηση και διαχείριση των φυσικών πηγών ζώντων ή μη των υδάτων, του βυθού και του υπεδάφους της θάλασσας.

Παράλληλα, η Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας αναφέρει ρητά (Αρθρο 121, παράγραφο 2) ότι όλα τα νησιά διαθέτουν ΑΟΖ και ότι η ΑΟΖ και η υφαλοκρηπίδα ενός νησιού καθορίζονται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που καθορίζονται και για τις ηπειρωτικές περιοχές. Η πρόβλεψη της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης απαγορεύει στην Τουρκία να χρησιμοποιήσει τα ίδια επιχειρήματα που προβάλλει για την υφαλοκρηπίδα των νησιών του Αιγαίου, ότι δηλαδή τα νησιά μας δεν διαθέτουν υφαλοκρηπίδα ή ότι "κάθονται" πάνω στην υφαλοκρηπίδα της Ανατολίας. Επιπλέον, η νέα Σύμβαση έχει καταργήσει τη γεωλογική έννοια της υφαλοκρηπίδας.

Ο παρακάτω χάρτης, γνωστός και ως «Χάρτης της Σεβίλλης», δείχνει την οριοθέτηση της ΑΟΖ της Ελλάδας με βάση το Δίκαιο της Θάλασσας. Στον χάρτη αποτυπώνονται και τα υπάρχοντα χωρικά ύδατα της χώρας, στα 12 ν.μ. στο Ιόνιο και στα 6 ν.μ. στις υπόλοιπες περιοχές, με την ειδική επισήμανση για την «επιφύλαξη άσκησης του δικαιώματος επέκτασης έως τα 12 ν.μ.», βάσει του Δικαίου της Θάλασσας. Υπογραμμίζεται έτσι ο υποχρεωτικός χαρακτήρας του Δικαίου της Θάλασσας, ακόμα και για χώρες όπως η Τουρκία, που δεν είναι συμβαλλόμενο μέρος στη Σύμβαση.

Με τον "Χάρτη της Σεβίλλης" αποτυπώνονται ως ελληινκή ΑΟΖ μία περιοχή έκτασης 506.000 τ.χλμ, ενώ με τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό της Ελλάδας περιορίζεται σε 495.000 τ.χλμ περίπου

Στη σχετική ψηφοφορία που έγινε στις 30 Απριλίου 1982 στη Νέα Υόρκη για τη νέα Σύμβαση, 130 κράτη ψήφισαν υπέρ, 4 κατά και 17 τήρησαν αποχή. Μέχρι το τέλος του 2008 επικύρωσαν τη Σύμβαση 157 χώρες, μεταξύ των οποίων η Κύπρος (12 Δεκεμβρίου 1988) και η Ελλάδα (21 Ιουλίου 1995). Αξίζει να σημειωθεί ότι η Τουρκία και η Βενεζουέλα αρνήθηκαν να υπογράψουν τη Σύμβαση, επειδή και τα δύο αυτά κράτη έχουν μπροστά τους νησιά που δεν τους ανήκουν και έτσι περιορίζουν την ΑΟΖ τους.

Οριοθέτηση ΑΟΖ από την Ελλάδα

• Αλβανία - Στις 20 Μαρτίου 2009, μονογραφήθηκε στα Τίρανα η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και των θαλασσίων ζωνών μεταξύ Ελλάδας και Αλβανίας. Προηγήθηκε ένας χρόνος διαπραγματεύσεων (από τον Απρίλιο του 2008), που πραγματοποιήθηκαν σε τέσσερις γύρους. Βάση της συμφωνίας ήταν η "αναγνώριση πλήρων δικαιωμάτων στο συνολικό έδαφος των δύο χωρών, δηλαδή σε όλα τα χερσαία και νησιωτικά εδάφη, σε νήσους, νησίδες, βράχους και υφάλους, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 6 της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας". Με άλλα λόγια, η οριοθέτηση με την Αλβανία έγινε "με βάση την αρχή της μέσης γραμμής", δηλαδή της ίσης απόστασης ανάμεσα στις δύο χώρες.

  Δυστυχώς, στις 27 Ιανουαρίου 2010 το Συνταγματικό Δικαστήριο της Αλβανίας αποφάσισε να ακυρώσει τη συμφωνία, με το επιχείρημα ότι η κατάρτισή της έγινε βάσει λανθασμένων διαδικασιών και να προτείνει την επαναδιαπραγμάτευσή της. Στις 20 Οκτωβρίου 2020, οι δύο χώρες ανακοίνωσαν τη συμφωνία τους για παραπομπή του ζητήματος των θαλασσίων ζωνών στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.

• Ιταλία - Η συμφωνία για την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών με την Ιταλία επιτεύχθηκε στις 9 Ιουνίου 2020 και στην ουσία αποτελεί μια μεταβολή της προηγούμενης Συμφωνίας του 1977 για την υφαλοκρηπίδα. Πέντε χρόνια αργότερα, στις 17 Απριλίου 2025, δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως το Προεδρικό Διάταγμα που ανακηρύσσει Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) στην περιοχή του Ιονίου, των Ιονίων Νήσων και μέχρι το Ακρωτήριο Ταίναρο στην Πελοπόννησο.

  Η Ιταλία, ωστόσο, ακολούθησε την ίδια τακτική, όπως και το 1977, σε ό, τι αφορά στα «ιστορικά» αλιευτικά δικαιώματά της. Αυτό σημαίνει ότι η συμφωνία του 2020 κατέστη δυνατή γιατί η ελληνική πλευρά συμβιβάστηκε στο θέμα αυτό. Τα δικαιώματα των Ιταλών αλιέων να περιγράφονται σαφώς ως προς τους περιορισμούς (πχ επιτρεπόμενα είδη), επομένως το μελανότερο σημείο της συμφωνίας είναι η διατήρηση της ίδιας αλιευτικής πολιτικής στα ελληνικά χωρικά ύδατα, ακόμη και στην περιοχή μεταξύ των 6 νμ και των 12 νμ.

• Αίγυπτος - Η συμφωνία για την οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών με την Αίγυπτο ανακοινώθηκε τον Αύγουστο του 2020. Χρειάστηκαν 15 χρόνια διαπραγματεύσεων προκειμένου οι δύο χώρες να καταλήξουν στη χάραξη μερικής ΑΟΖ, η οποία αλλάζει το τοπίο και τις ισορροπίες στην ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Μεσογείου. Τα βασικά σημεία της συμφωνίας είναι:
  
  
  • διασφαλίζει τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα όπως ορίζονται από το διεθνές δίκαιο της θάλασσας μεταξύ 26ου και 28ου μεσημβρινού
  • ακυρώνει de facto και de jure τη συμφωνία Σάρατζ - Τουρκίας στο επίμαχο τμήμα των θαλασσίων συνόρων που η Άγκυρα επιχειρεί να αμφισβητήσει
  • η συμφωνία είναι μερική, καθώς ανατολικά σταματά στα μισά της Ρόδου, ενώ στα δυτικά φτάνει μέχρι τον 26ο μεσημβρινό. Έτσι, δεν επεκτείνεται σε περιοχές όπου η διαπραγμάτευση θα έπρεπε να είναι τριμερής, στα δυτικά με τη Λιβύη και στα ανατολικά με την Τουρκία
  • η οριοθέτηση παρεκκλίνει της αρχής της "μέσης γραμμής" και ευνοεί την Αίγυπτο σε αναλογία 56%-44% (απώλεια 8.000 τ.χλμ. περίπου), ψαλιδίζοντας κατά τι την επήρεια της Κρήτης και των νησίδων που την περιβάλλουν
  
  
  
• Τουρκία - Στις 16 Απριλίου 2025, η Ελλάδα ανακοίνωσε την ολοκλήρωση του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού, μια πρωτοβουλία που καθορίζει τις χρήσεις των θαλάσσιων ζωνών της χώρας. Η προθεσμία υποβολής του ΘΧΣ είχε λήξει από το 2021 και η χώρα μας είχε καταδικαστεί από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, που είχε θέσει την 27η Απριλίου 2025 ως τελική προθεσμία. Ο χάρτης είναι πολύ κοντά σε εκείνον της Σεβίλλης (1997), ο οποίος αποδίδει πλήρη επήρεια όλων των νησιών (περιλαμβανομένου του Καστελλόριζου), αιγιαλίτιδα ζώνη 12 ναυτικών μιλίων, ενώ έχει σχεδιαστεί με βάση όλα όσα προβλέπουν η πλήρης οροθέτηση ΑΟΖ με την Ιταλία και η τμηματική με την Αίγυπτο.

  θα πρέπει να επισημανθεί ότι ο προσδιορισμός της περιοχής αυτής είναι σχεδιαστικός και δεν προσδιορίζεται μέσω συντεταγμένων με μια γεωδαιτική αναφορά, ώστε να μπορέσει να συσχετισθεί μαθηματικά με άλλες οριοθετήσεις που έχουν γίνει στις ελληνικές θάλασσες, όπως με την Ιταλία, με την Αίγυπτο, ή και με την οριοθέτηση του 1932 στα ανατολικά νησιά του Αιγαίου και η συσχέτιση γίνεται για την ώρα γραφικά με ανακρίβεια λόγω της μεγάλης κλίμακας.

  Η κίνηση αυτή προκάλεσε αντιδράσεις από την Τουρκία, που δημοσίευσε τον δικό της Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό λαμβάνοντας υπόψη τη «μέση γραμμή» μεταξύ των δύο ηπειρωτικών ακτών, στερώντας έτσι πλήρως τα νησιά και τις νησίδες από θαλάσσιες ζώνες.

Οριοθέτηση ΑΟΖ από την Τουρκία

Η Τουρκία, αν και δεν υπέγραψε αλλά και ούτε επικύρωσε τη Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας, υιοθέτησε περί το τέλος του 1986 ΑΟΖ στη Μαύρη Θάλασσα και ήρθε σε συμφωνία με την τότε Σοβιετική Ένωση για τις επικαλυπτόμενες περιοχές, χρησιμοποιώντας τη μέθοδο της μέσης γραμμής. Αργότερα άρχισε συνομιλίες με την Βουλγαρία και την Ρουμανία για το ίδιο θέμα και ήρθε σε παρόμοια συμφωνία που είχε συνάψει με τους Σοβιετικούς. Έτσι, ενώ η Τουρκία έχει προχωρήσει σε συνεργασία με παρευξείνια κράτη στην οριοθέτηση της ΑΟΖ στη Μαύρη Θάλασσα – μιας "κλειστής ή ημίκλειστης θάλασσας", όπως και η Μεσόγειος – αρνείται να πράξει το ίδιο και στη Μεσόγειο, τη στιγμή που η ίδια δημιούργησε προηγούμενο στη Μαύρη Θάλασσα.

Παράλληλα, η Τουρκία έχει ανακηρύξει την δική της Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) στην Μεσόγειο αγνοώντας τις διατάξεις της Διεθνούς Συνθήκης για το Δίκαιο της Θάλασσας. Τα τελευταία χρόνια έχει δημοσιεύσει έναν χάρτη που δείχνει ότι η Κύπρος αποτελείται από δύο κράτη και η αποκαλούμενη "νότιος" Κύπρος έχει μια περιορισμένη ΑΟΖ. Επιπλέον, η Τουρκία αρνείται να δώσει δικαιώματα ΑΟΖ στην Κρήτη και στα Δωδεκάνησα, με αποτέλεσμα η οριοθέτηση να δίνει θαλάσσια σύνορα με την Αίγυπτο αλλά και την Λιβύη (!) μέσω του παράνομου τουρκολιβυκού συμφώνου.

Κλειδί στην οριοθέτηση της ελληνικής ΑΟΖ είναι το Καστελλόριζο, νησί το οποίο κατοικείται και, κατά συνέπεια, κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι διαθέτει Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη. Με βάση την αρχή της μέσης γραμμής, το σύμπλεγμα του Καστελλόριζου εξασφαλίζει την επαφή της ελληνικής με την κυπριακή ΑΟΖ. Οι δύο αυτές παρεμβάλλονται μεταξύ τουρκικής και αιγυπτιακής, γεγονός που περιορίζει σημαντικά την τουρκική ΑΟΖ στην Ανατολική Μεσόγειο.

Οριοθέτηση ΑΟΖ από την Κύπρο

Στις 12 Δεκεμβρίου 1988, η Κύπρος προχώρησε στην επικύρωση της Σύμβασης του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας. Το Φεβρουάριο του 2003 και τον Ιανουάριο του 2007, η Κύπρος υπέγραψε συμφωνία για την οριοθέτηση της ΑΟΖ με την Αίγυπτο και το Λίβανο, αντίστοιχα. Η συμφωνία βασίζεται στη διεθνώς αποδεκτή αρχή της μέσης γραμμής και τους όρους της Σύμβασης του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας. Τον Δεκέμβριο του 2010 ακολούθησε η υπογραφή συμφωνίας μεταξύ Κύπρου και Ισραήλ για την οριοθέτηση της ΑΟΖ μεταξύ των δύο χωρών. Παράλληλα, η Κύπρος εγκαινίασε στις 16 Φεβρουαρίου 2007 τον πρώτο γύρο υποβολής αιτήσεων αδειών έρευνας και αδειών εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων.

Πριν αρκετά χρόνια η κυπριακή πλευρά προσέγγισε την ελληνική κυβέρνηση και της ζήτησε να προχωρήσουν στην οριοθέτηση της ΑΟΖ των δυο κρατών, αλλά δυστυχώς η Ελλάδα δεν άδραξε μια τόσο μεγάλη ευκαιρία που θα δημιουργούσε κοινά θαλάσσια σύνορα.

Συζήτηση στο forum