Εκδόσεις συστήματος Patriot

Από τη δεύτερη κι όλας ημέρα στο πόλεμο του Κόλπου, ο αμερικανικός στρατός υποστήριξε ότι το σύστημα Patriot αναχαίτησε με επιτυχία 2 ιρακινούς πυραύλους Scud που κατευθύνονταν προς τις αμερικανικές θέσεις στο Κουβέιτ. Τέτοιου είδους ανακοινώσεις δεν αποτελούν πρωτόγνωρο γεγονός, αφού κατά τη διάρκεια του πρώτου πολέμου το 1991 οι αμερικανοί ισχυρίστηκαν ότι το ποσοστό επιτυχίας του συστήματος είχε ανέλθει σε 100%, καταρρίπτοντας το σύνολο των ιρακινών πυραύλων. Οι αριθμοί αυτοί αποδείχθηκαν γρήγορα τόσο αυθεντικοί, όσο και το ποσοστό που κατέλαβε ο Σαντάμ Χουσείν στις τελευταίες "εκλογές" της χώρας του.

Εκδόσεις PAC-1 και PAC-2

Το αμερικανικό πεντάγωνο έχει σήμερα μειώσει τα ποσοστά σε 70% πάνω από τη Σαουδική Αραβία και σε 40% πάνω από το Ισραήλ, όμως το 2001 ο τότε υπουργός εθνικής άμυνας William Cohen είπε στους δημοσιογράφους ότι το σύστημα απλά δεν λειτούργησε κατά τη διάρκεια του πολέμου. Ας μην ξεχνάμε και τις απανωτές εκρήξεις των πυραύλων Scud στο έδαφος του Ισραήλ, που παρακολούθησε ολόκληρος ο κόσμος σε απευθείας σύνδεση από το CNN. Η αποτυχία του συστήματος δεν θα πρέπει να μας ξενίζει, αφού οι αρχικές του εκδόσεις δεν σχεδιάστηκαν για να καταρρίπτουν πυραύλους αλλά αεροσκάφη που κινούνται με πολύ χαμηλότερες ταχύτητες. Παράλληλα, οι παλαιοί Patriot δεν χτυπούν τους στόχους τους άμεσα, αλλά αντίθετα εκρήγνυνται σε όσο το δυνατόν μικρότερη απόσταση από αυτόυς, με στόχο τα θραύσματα να καταστρέψουν το αεροσκάφος ή την πολεμική κεφαλή του πυραύλου.

Από το Μάρτιο του 1985 άρχισε ένα πρόγραμμα βελτίωσης για την ενσωμάτωση ATM - Αντιβαλλιστικής Πυραυλικής Δυνατότητας, έτσι ώστε το σύστημα να μπορεί να παρέχει προστασία ενάντια σε πυραύλους, όπως ο SS-12M, ο SS-21 και ο SS-23. Το πρόγραμμα PAC-1 που περιελάμβανε τροποποιήσεις στο λογισμικό του ραντάρ και ακολουθήθηκε από το πρόγραμμα PAC-2 με ενισχυμένη δυνατότητα ATM. Ύστερα από τον Πόλεμο του Κόλπου ολοκληρώθηκε το QRP (Quick Responce Program - Πρόγραμμα Ταχείας Αντίδρασης) συμπεριλαμβανομένου και του ελέγχου ECS των εκτοξευτών M901 σε μεγαλύτερες αποστάσεις όταν έχουν σκοπό τη μεγαλύτερη κάλυψη και βελτιώσεις στο ραντάρ MPQ-53.

Ο στρατός των Ηνωμένων Πολιτειών έλαβε τους πρώτους PATRIOT Advanced Capability-2 (PAC-2) Guidance Enhanced Missile (GEM) τον Φεβρουάριο του 1995. Ο GEM ενσωματώνει βελτιώσεις στο πρόσθιο μέρος του υποδοχέα του πυραύλου PAC-2 για την ενίσχυση της αποδοτικότητάς του και της φονικότητάς του ενάντια στους βαλλιστικούς πυραύλους κλάσεως SCUD. Η βελτιωμένη έκδοση PAC-2 που έχει εγκατασταθεί στο Ισραήλ, την Ιαπωνία, την Ολλανδία και σε άλλες χώρες βασίζεται στον ίδιο τρόπο λειτουργίας, ενώ η έκδοση PAC-2 GEM+ (Patriot Advanced Capability Phase 2 Guided Enhanced Missile Plus) διαθέτει βελτιωμένο λογισμικό, radar και άλλες μετατροπές που βελτιώνουν την ακρίβειά του.

Η ελληνική έκδοση PAC-3

Η πλέον εξελιγμένη έκδοση του συστήματος, η PAC-3, προσεγγίζει με διαφορετικό τρόπο την αναχαίτιση πυραύλων και αεροσκαφών. Στη στρατιωτική αργκώ το σύστημα ονομάζεται "hit-to-kill", δηλαδή στόχος του είναι να χτυπήσει το στόχο και όχι να εκραγεί σε μικρή απόσταση. Ο πύραυλος χρησιμοποιεί μικρές ρουκέτες για την πλοήγησή του, σε αντίθεση με τα πτερύγια, ενώ διαθέτει το δικό του radar που τον βοηθά να ανιχνεύει συνεχώς τη θέση του στόχου κατά τη διάρκεια της πτήσης. Αντιθέτως, η έκδοση PAC-2 βασίζονται στο radar εδάφους, πρακτική που αποδεικνύεται αποτελεσματική στην περίπτωση των αεροσκαφών, όχι όμως και για τους πυραύλους. Κάθε συστοιχία Patriot αποτελείται από 8, το πολύ, εκτοξευτές που διαθέτουν 16 πυραύλους έκαστος, σταθμό ελέγχου, radar, γεννήτρια ρεύματος και κέντρο συντήρησης που μεταφέρονται σε ξεχωριστό όχημα και το συνολικό πακέτο κοστίζει περίπου 3.500.000 δολάρια.

Το πρόγραμμα EMD πυραύλων PAC-3 άρχισε το 1994 με τον προγραμματισμό της πρώτης χρήσης του συστήματος το 2001. Το πρόγραμμα ελέγχου ανάπτυξης είχε επτά συνεχείς επιτυχίες στη διάρκεια δυο μη κατευθυνόμενων και πέντε κατευθυνόμενων πτήσεων. Το αρχικό συμβόλαιο παραγωγής υπεγράφη το Δεκέμβριο του 1999 και η ολοκληρωμένη παραγωγή του πύραυλου PAC-3 προγραμματίζεται να συνεχιστεί στη διάρκεια της επόμενης δεκαετίας.

Η διαδικασία αναχαίτισης αποδεικνύεται αρκετά απλή και ξεκινά με τη χρήση του MPQ-53-phased array radar που ανιχνεύει αυτόματα πιθανούς στόχους. Όταν ο στόχος ανιχνευθεί, η πληροφορία μεταφέρεται μέσω καλωδίου στο MSQ-104 Engagement Control Station, το μόνο επανδρωμένο σύστημα των Patriot, που αναλαμβάνει την επιβεβαίωση ότι πρόκειται για εχθρικό στόχο. Η επιβεβαίωση μετατρέπεται σε εντολή πυροδότησης που μεταδίδεται μέσω VHF ή οπτικών ινών στον εκτοξευή, ενώ ο πύραυλος δέχεται τα αρχικά στοιχεία στόχευσης και κατόπιν "κλειδώνει" πάνω στο στόχο με τη χρήση του ενσωματωμένου radar.

Αναβάθμιση των ελληνικών Patriot

Στις 17 Ιανουαρίου 2022, η INTRACOM DEFENSE (IDE) ανακοίνωσε την υπογραφή σύμβασης με την Υπηρεσία Υποστηρίξεως & Προμηθειών ΝΑΤΟ (NSPA) για την αναβάθμιση των ελληνικών PATRIOT. H σύμβαση αφορά στην εγκατάσταση και ενσωμάτωση όλων των τροποποιήσεων του ηλεκτρονικού εξοπλισμού, καθώς και τον λειτουργικό έλεγχο του συστήματος μέσω του αναβαθμισμένου λογισμικού στην πλέον σύγχρονη έκδοσή του για τα κέντρα ελέγχου, συντονισμού και επικοινωνιών (ECS, ICC, CRG) σε όλες τις συστοιχίες.

Στην σημερινή του μορφή, το σύστημα ενσωματώνει το Phased Array ραντάρ AN/MPQ-65 μέγιστης εμβέλειας έρευνας της τάξης των 170 χιλιομέτρων, ενώ ο εκτοξευτής χρησιμοποιεί τα βλήματα MIM-104A/B&mpa;D, με μέγιστο βεληνεκές 160 χιλιόμετρα για τα MIM-104D. Η κατασκευάστρια Raytheon έχει εξελίξει το σύστημα προσφέροντας τόσο νέα βλήματα, ικανότερα στην αναχαίτιση εισερχόμενων στόχων και κυρίως βαλλιστικών, όσο και ένα νέο ραντάρ, τεχνολογίας AESA (GhostEye ή αλλιώς LTAMDS). Η Raytheon υποστηρίζει ότι η αναβάθμιση αυτή δώσει άλλα 40 χρόνια ζωής στο σύστημα, ενώ κάνει πιο αποτελεσματική την έρευνα και τον εντοπισμό σμήνων ΜΕΑ, hypersonic και cruise πυραύλων.

Στον τομέα των βλημάτων υπάρχουν 2 βασικές επιλογές. Η μία είναι τα βλήματα SkyCeptor, κοινής ανάπτυξης Raytheon & Ισραήλ, που σύμφωνα με την κατασκευάστρια εταιρία μπορεί να αναχαιτίσει κάθε είδους βαλλιστικού πυραύλου μικρής εμβέλειας, όπως τους Yildirim I/II και τους Bora I. Υπάρχει επίσης η επιλογή της Lockheed Martin με τα βλήματα PAC-3 MSE, ανάλογων δυνατοτήτων, μικρότερης εμβέλειας, ανάλογης φιλοσοφίας αλλά πολλαπλάσιου κόστους.

Γ.Ανδρουλάκης - 22 Μαρτίου 2003