Ομάδα διαχείρισης Συγκεντρώσεων ΟΔΟΣ

Μια νέα ομάδα αστυνομικών ενεργοποιήθηκε στις 17 Νοεμβρίου 2020, στο πλαίσιο των μέτρων της ΕΛΑΣ για τον εορτασμό της επετείου για το Πολυτεχνείο. Πρόκειται για την Ομάδα Διαχείρισης και Οριοθέτησης Συναθροίσεων (ΟΔΟΣ) που αποτελείται από 46 αστυνομικούς, 28 γυναίκες και 18 άνδρες, οι οποίοι έχουν λάβει ειδική εκπαίδευση για να ανταποκριθούν στα καθήκοντά τους. Η νέα ομάδα της Ελληνικής Αστυνομίας συστάθηκε από το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη και ασχολείται αποκλειστικά με την εφαρμογή των νέων διατάξεων για τις πορείες, που τέθηκαν σε εφαρμογή το 2020.

Το νομοσχέδιο επίσης όριζε ότι οι διαδηλώσεις θα πρέπει να κοινοποιούνται στην αστυνομία και χώριζε τις συναθροίσεις σε μικρές (μικρότερες των 200 διαδηλωτών), μεσαίες (από 200 έως 1.000 διαδηλωτές) και μεγάλες (άνω των 1.000 διαδηλωτών). Εδινε τη δυνατότητα στην αστυνομία να λαμβάνει «περιοριστικά μέτρα», να περιορίζει π.χ. την κίνηση των διαδηλωτών σε μια λωρίδα του δρόμου, ούτως ώστε να μη διακόπτεται η κυκλοφορία στο κέντρο της Αθήνας.

Οι αστυνομικοί της ΟΔΟΣ φέρουν διακριτή στολή με λογότυπο-θυρεό της ομάδας και παρ' όλο που ανήκουν στην ίδια Διεύθυνση με τα ΜΑΤ δεν φέρουν οπλισμό, αλλά είναι εξοπλισμένοι με φορητούς ασυρμάτους, φακό σφυρίχτρα και είδη πρώτων βοηθειών. Σύμφωνα με την ΕΛΑΣ, αναλαμβάνουν τη διαχείριση και οριοθέτηση συναθροίσεων χαμηλής και μεσαίας επικινδυνότητας, και αξιοποιούν τεχνικές επικοινωνίας και διαμεσολάβησης με τους υπευθύνους της συνάθροισης, ώστε να αποφεύγονται πιθανές κλιμακώσεις και εντάσεις.

Στο ίδιο νομοσχέδιο για τις πορείες προβλέπεται να υπάρχει υπεύθυνος των κινητοποιήσεων που θα έρχεται σε συνεννόηση με «σύνδεσμο» - αξιωματικό της ΕΛΑΣ, ώστε να υπάρχει προσυνεννόηση για τη διαδρομή που θα ακολουθούν οι συμμετέχοντες στις κινητοποιήσεις κ.ο.κ. Οι αρμόδιοι αξιωματικοί υπολογίζεται ότι θα είναι περισσότεροι από 30 για όλη την Αττική, από τους οποίους περίπου 10 θα εστιάζουν αποκλειστικά στο κέντρο της Αθήνας. Ωστόσο, στις σχετικές δοκιμές και ασκήσεις από την ΕΛΑΣ για τον περιορισμό των πορειών κρίθηκε αναγκαία η δημιουργία της συγκεκριμένης υποβοηθητικής ομάδας. Η ΟΔΟΣ υπάγεται στη Διεύθυνση Αστυνομικών Επιχειρήσεων και είναι διακριτή - αυτοτελής ομάδα με αποκλειστικά καθήκοντα τις συναθροίσεις. Ανάμεσα στα άλλα καθήκοντά τους, οι αστυνομικοί της ομάδας ΟΔΟΣ θα υποβοηθούν τον αξιωματικό - διαμεσολαβητή της ΕΛΑΣ.

Ο θεσμός των αστυνομικών διαμεσολαβητών ατόνησε έως το 2022 και οι ένστολοι που είχαν εκπαιδευτεί να έρχονται σε απευθείας συνεννόηση με τους επικεφαλής των διαδηλωτών «σκόρπισαν» σε άλλες υπηρεσίες. Το ίδιο συνέβη και με την ούτως ή άλλως ολιγομελή ομάδα άοπλων αστυνομικών «ΟΔΟΣ». Το 2024, αποφασίστηκε η εκ νέου ενδυνάμωση της ΟΔΟΣ, με τον αριθμό των άοπλων αστυνομικών της να διπλασιάζεται σε 80, ενώ στόχος είναι να δημιουργηθεί αντίστοιχη δύναμη και στη Θεσσαλονίκη. Κάτι αντίστοιχο πρόκειται να γίνει και με τους αστυνομικούς διαμεσολαβητές.

Κανόνες εμπλοκής

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι εντολές προς τους αστυνομικούς που στελεχώνουν την ΟΔΟΣ, καθώς παροτρύνονται να μη συμμετέχουν σε τυχόν συγκρούσεις με διαδηλωτές. Όπως σημειώνεται, «δεν συμπλέκονται και δεν επιχειρούν σώμα με σώμα με τους διαδηλωτές. Αποχωρούν συντεταγμένα και στο πλαίσιο του ευρύτερου σχεδιασμού σε περίπτωση επικείμενης επίθεσης ή πρόκλησης επεισοδίων από μέρους των διαδηλωτών ή άλλων συγκεντρωμένων ατόμων. Η αποχώρησή τους γίνεται κατόπιν εισήγησης του επικεφαλής της ομάδας και εντολής του επικεφαλής των μέτρων τάξης σε ασυρματική επικοινωνία με το Κέντρο Επιχειρήσεων της ΓΑΔΑ».

Μια ακόμη καινοτομία στη διαχείριση των διαδηλώσεων θα είναι η χρήση από τα ΜΑΤ 20 καμερών υψηλής ευκρίνειας με «αντικραδασμικές» λαβές και έξι αναμεταδότες εικόνας στο επιχειρησιακό κέντρο της ΕΛΑΣ. Στόχος της νέας «προσθήκης» είναι η πλήρης καταγραφή των κινήσεων των διμοιριών, αλλά και τυχόν εμπλοκής τους σε επεισόδια με διαδηλωτές. Το οπτικό υλικό θα μπορεί να παρέχεται στις δικαστικές Αρχές σε περίπτωση καταγγελιών για βία από πλευράς των ενστόλων.

Πόσες πορείες γίνονται στην Ελλάδα;

Μέσα στους πρώτους έξι μήνες του 2022, η κυκλοφορία στο κέντρο της Αθήνας και στους βασικούς οδικούς άξονες της πόλης διακόπηκε 114 φορές, με αποτέλεσμα χιλιάδες οδηγοί να παραμείνουν εγκλωβισμένοι στα αυτοκίνητά τους. Στις 56 υπαίθριες συναθροίσεις που πραγματοποιήθηκαν επιβλήθηκε διακοπή της κυκλοφορίας, ενώ σε άλλες 50 δημόσιες υπαίθριες συναθροίσεις χρειάστηκε να επιβληθούν περιορισμοί κυκλοφορίας σε συγκεκριμένα σημεία.

Το 2021 και 2022, η υπηρεσία καθαριότητας του Δήμου Αθηναίων έχει καθαρίσει 97 φορές τις ζαρντινιέρες που έχουν τοποθετηθεί στην πλατεία Συντάγματος, το Μνημείο του Αγνωστου Στρατιώτη έχει επίσης χρωματιστεί 15 φορές, ενώ με σπρέι βάφτηκε και το μαρμάρινο δάπεδο. Το άγαλμα του Κολοκοτρώνη έχει χρειαστεί να καθαριστεί δεκάδες φορές, όπως και τα υπόλοιπα αγάλματα της πόλης, ενώ το μνημείο για τα θύματα της Marfin έχει βανδαλιστεί πάνω από 10 φορές από την ημέρα που τοποθετήθηκε.

ΕΤΟΣ	ΠΟΡΕΙΕΣ
2020	7.922
2019*	2.783
2018	3.516
2017	1.920
2016	5.764
2015	5.267
2014	6.560
2013	7.825
2012	7.217
2011	7.615
2010	11.391

* 2019: Στοιχεία για το πρώτο 11-μηνο

Κάθε χρόνο στο κέντρο της Αθήνας πραγματοποιούνται περί τις 1.500 πορείες, ενώ σε όλη τη χώρα καταγράφονται ετησίως 3.000 - 5.000 κινητοποιήσεις, όπου μόνο σε ποσοστό 3% - 5% εξ αυτών υπάρχει συμμετοχή περισσοτέρων από 1.000 ατόμων. Το 2020, ύστερα από τουλάχιστον 15 ημιτελείς προσπάθειες την περίοδο 1995 – 2015, ψηφίστηκε το νέο νομοσχέδιο που δίνει τη δυνατότητα στην ΕΛΑΣ να περιορίζει σε συγκεκριμένα τμήματα των δρόμων τις συγκεντρώσεις με συμμετοχή μικρού αριθμού πολιτών. Ο «οργανωτής» της διαδήλωσης θα πρέπει να δηλώσει τα στοιχεία ταυτότητας και επικοινωνίας του, τον χρόνο έναρξης και λήξης της συνάθροισης, τον σκοπό, καθώς και την προτεινόμενη διαδρομή.

Στις «υποχρεώσεις» του υπευθύνου για την πορεία αναφέρονται τα εξής: «Ο οργανωτής συνεργάζεται με την αρμόδια αστυνομική ή λιμενική Αρχή και ιδίως με τον αστυνομικό ή λιμενικό διαμεσολαβητή και θα συμμορφώνεται στις υποδείξεις τους παρέχοντας τη συνδρομή του στην προσπάθεια για την τήρηση της τάξης και την ομαλή πραγματοποίηση της συνάθροισης. Ενημερώνει τους μετέχοντες στη συνάθροιση για την υποχρέωσή τους να μη φέρουν και χρησιμοποιούν αντικείμενα πρόσφορα για την άσκηση βίας και ζητά την παρέμβαση της αρμόδιας αστυνομικής ή λιμενικής Αρχής για την απομάκρυνση ατόμων που φέρουν τέτοια αντικείμενα. Ορίζει επαρκή αριθμό ατόμων, τα οποία παρέχουν συνδρομή στην περιφρούρηση της συνάθροισης».

Το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη θεσμοθέτησε επίσης ειδική ιστοσελίδα, μέσω της οποίας παρέχεται ενημέρωση στους πολίτες για τις προγραμματισμένες ή τρέχουσες συναθροίσεις αλλά και για τις κυκλοφοριακές ρυθμίσεις. Στόχος είναι οι οδηγοί να γνωρίζουν από την προηγούμενη ημέρα τον τόπο και τον χρόνο των συγκεντρώσεων αλλά και τους δρόμους που ενδεχομένως θα κλείσουν, προκειμένου να προσαρμόσουν τις μετακινήσεις τους ανάλογα. H ιστοσελίδα τροφοδοτείται με δεδομένα από τα επιχειρησιακά κέντρα της Τροχαίας αλλά και από τους υπευθύνους για την κατάρτιση των καθημερινών συγκεντρώσεων και πορειών.

Συζήτηση για την ομάδα ΟΔΟΣ