Αεροσκάφη AEW Ericsson Erieye

Υπογράφοντας τη σύμβαση για την προμήθεια 4 αεροσκαφών Ericsson Erieye, προϋπολογισμένου κόστους 124 δισ. δραχμών και τελικού 179 δισ., η ελληνική Πολεμική Αεροπορία απέκτησε ένα σύγχρονο, αυτόνομο σταθμό έγκαιρης προειδοποίησης και ελέγχου. Το ERIEYE αποτελεί το πρώτο, μεγάλου βεληνεκούς σύστημα ΑΣΕΠΕ που είναι εφοδιασμένο με παλμικό ραντάρ Doppler, τεχνολογίας ενεργού διάταξης φάσης. Μπορεί να εγκατασταθεί σε διάφορες εναέριες πλατφόρμες (πολιτικές και στρατιωτικές), γεγονός που εκμεταλλεύτηκε η ΠΑ, που σε αντίθεση με τη σουηδική η οποία επέλεξε το αεροσκάφος Saab 340, προτίμησε το βραζιλιάνικο Embraer EMB-145H για την εγκατάσταση του ραντάρ της Ericsson.

Προμήθεια συστήματος Erieye

Η ελληνική απόφαση για την προμήθεια του Erieye επισημοποιήθηκε κατά τη συνεδρίαση του ΚΥΣΕΑ στις 15 Δεκεμβρίου 1998 και περίπου έξι μήνες αργότερα υπογράφηκε η σχετική σύμβαση (554.000.000 δολάρια). Στις 30 Ιουνίου του 1999 υπογράφηκε η σύμβαση των αντισταθμιστικών ωφελημάτων του προγράμματος, που ανήλθαν στο 149,4% του ύψους της προμήθειας, και στις 1 Ιουλίου 1999 υπογράφεται η σύμβαση για την προμήθεια των τεσσάρων αεροσκαφών.

Η σύμβαση προμήθειας των αεροσκαφών περιλάμβανε την απόκτηση 4 Α/Φ ΑΣΕΠΕ ERIEYE/EMB-145H AEW&C (Airborne Early Warning & Control), ένα Επίγειο Σύστημα MTS/PDS (Mission Training System & Planning and Debriefing), ένα Επίγειο Σύστημα EGSS (ESM Ground Support System), ένα Κέντρο Υποστήριξης Λογισμικού SSC (Software Support Center), ανταλλακτικά και Εξοπλισμός Επίγειας Υποστήριξης, βιβλιογραφία, εκπαίδευση, τεχνική Υποστήριξη και την προσωρινή Μίσθωση 2 Α/Φ ΑΣΕΠΕ SAAB 340Η και χορήγηση χωρίς κόστος 1 Α/Φ ERJ 135 LR (VIP).

Το πρώτο EMB-145H Erieye θα παραλαμβανόταν μετά από 52 μήνες και το τελευταίο 54 μήνες από την ημέρα υπογραφής, και επομένως -βάσει χρονοδιαγράμματος- το πρώτο αεροσκάφος θα έπρεπε να βρίσκεται στην Ελευσίνα το Νοέμβριο του 2003, ενώ το τελευταίο θα προσγειωνόταν το Μάιο του 2004. Η σύμβαση προέβλεπε επίσης τη μίσθωση δύο αεροσκαφών Saab 340 AEW της Σουηδικής Αεροπορίας, τα οποία θα παραλαμβάνονταν σε διάστημα 12 και 18 μηνών από την υπογραφή. Το χρονοδιάγραμμα τελικά δεν τηρήθηκε και έτσι το πρώτο αεροσκάφος προσγειώθηκε στην Ελευσίνα τον Οκτώβριο του 2004. Μέχρι τότε είχε ολοκληρωθεί στις εγκαταστάσεις της Ericsson Microwave Systems η εκπαίδευση των πρώτων τεχνικών στη διαδικασία συντήρησης του ραντάρ.

Λειτουργία Erieye

Το ραντάρ Erieye είναι ένα παλμικό σύστημα ντόπλερ που βασίζεται στην τεχνολογία ενεργού διάταξης φάσης και λειτουργεί στη ζώνη συχνοτήτων S (3,1-3,3 GHz). Η σταθερή κεραία που χρησιμοποιεί κατευθύνει τη δέσμη σάρωσης ηλεκτρονικά, σε αντίθεση με τα μέχρι τώρα συστήματα που φέρουν περιστρεφόμενες κεραίες. Συνολικά, η κεραία μήκους 8 μέτρων φέρει 192 μονάδες πομπού/δέκτη στερεάς κατάστασης, που παρέχουν πολύ χαμηλά επίπεδα πλάγιου λωβού (sidelοbe). Το εύρος της δέσμης είναι 0,7 μοίρες στο αζιμούθιο και 7 μοίρες στο κατακόρυφο επίπεδο.

Οι επιδόσεις του Εrieye είναι πολύ κοντά σε αυτές του αεροσκάφους Ε-3 AWACS, καθώς η διάμετρος της κεραίας του τελευταίου έχει ακριβώς την ίδια διάσταση με το μήκος της σουηδικής κατασκευής. Η ολική κάλυψη του Εrieye φτάνει τις 300 μοίρες, πράγμα που αντιστοιχεί σε δύο ημισφαίρια των 150 μοιρών από κάθε πλευρά της κεραίας. Οι τυφλοί τομείς των 30 μοιρών από κάθε πλευρά, εντοπίζονται στο εμπρός και πίσω τμήμα της κεραίας, λόγω των σχεδιαστικών περιορισμών του συστήματος. Η Ericsson έχει αναπτύξει κάποιες τακτικές για την κάλυψη της παραπάνω αδυναμίας, αφού είναι προτιμότέρο να χρησιμοποιεί κανείς δύο αεροσκάφη για να καλύψει την αδυναμία αυτή του συστήματος, από το να γίνει κάποια τροποποίηση, λόγω του υπερβολικού κόστους.

Τα επιχειρησιακά πλεονεκτήματα που παρέχει ένα σύστημα ραντάρ όπως είναι το Erieye έναντι των συμβατικών ραντάρ με περιστρεφόμενή κεραία, εντοπίζονται καταρχήν στην ηλεκτρονική καθοδήγηση της δέσμης ανίχνευσης. Με αυτόν τον τρόπο η δέσμη μπορεί να καθοθοδηγείται άμεσα προς οποιαδήποτε περιοχή ή στόχο ενδιαφέροντος. Παράλληλα, οι περιοχές επιτήρησης μπορούν να προσαρμοστούν στις επιχειρησιακές προτιμήσεις του χρήστη και η ενέργεια του συστήματος να χρησιμοποιηθεί προς τις διευθύνσεις εκείνες που παρουσιάζουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον.

Η λειτουργία προσαρμοζόμενου ελέγχου, όπως ονομάζεται, χρησιμοποιείται για την προσαύξηση των επιδόσεων ανίχνευσης και ιχνηλάτησης των στόχων. Μια έξτρα ακτινοβολία με μεγαλύτερη ισχύ εκπέμπεται απευθείας μετά τον πρώτο εντοπισμό, έτσι ώστε αυτόματα και άμεσα να γίνει η έναρξη της σωστής ιχνηλάτησης του στόχου. Για κάθε στόχο που ιχνηλατείται, η κυματομορφή προσαρμόζεται για τη μεγιστοποίηση των επιδόσεων, ενώ ο βαθμός ενημέρωσης αυξάνεται αυτόματα, εάν για παράδειγμα ο στόχος εκτελεί ελιγμούς. Στο σημείο αυτό να πούμε ότι το Εrieye μπορεί να παρακολουθεί στόους που ελίσσονται μέχρι και με 7 G, σε αντίθεση με τα αντίστοιχα συμβατικά ραντάρ όπως αυτό του Ε-2C, που πάνω από τα 3G η παρακολούθηση είναι πολύ δύσκολη καθώς "σπάει" συνεχώς ο εγκλωβισμός.

Η ενσωματωμένη πολλαπλή επαναληπτικότητα του ραντάρ αποτελεί ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της σχεδίασης, καθώς σε περίπτωση βλάβης κάποιας μονάδας πομπού/δέκτη, από τις 192 που υπάρχουν, το σύστημα λειτουργεί χωρίς πρόβλημα. Η υποβάθμιση των επιδόσεων του ραντάρ συμβαίνει μόνο στην περίπτωση όπου θα παρουσιαστεί βλάβη σε περισσότερες από 4 μονάδες. Ο μέσος χρόνος για αντικατάσταση μίας μονάδας υπολογίζεται σε μία ώρα περίπου.

Η τεχνολογία του συστήματος και η αρχιτεκτονική των υπολογιστικών συστημάτων παρέχουν τη δυνατότητα περαιτέρω ανάπτυξη στο εγγύς μέλλον με την υιοθέτηση και άλλων δυνατοτήτων, όπως για παράδειγμα η ανίχνευση ελικοπτέρων που κάνουν αιώρηση (καθώς το ραντάρ θα συλλαμβάνει τη συχνότητα περιστροφής των στροφείων), η ανίχνευση αργά κινούμενων επίγειων στόχων, (όπως φάλαγγες οχημάτων ή αρμάτων μάχης) και ο εντοπισμός σκαφών επιφανείας μικρού μεγέθους. Οι μακροπρόθεσμες βελτιώσεις που σχεδιάζει η Ericssοn αφορούν στη δυνατότητα απεικόνισης SAR με διακριτική ικανότητα 2-3 μέτρων, αυτόματη αναγνώριση στόχων και αύξηση της εμβέλειας.

Επιδόσεις Erieye

Το Εrieye είναι σχεδιασμένο να εντοπίζει στόχους σε απόσταση 15-450 χλμ. όταν πρόκειται για στόχους αέρος και σε 30-320 χλμ. για σκάφη επιφανείας. Το μέγιστο ύψος κάλυψης ξεπερνά τα 20 χλμ. ή τα 65.000 πόδια. Σημαντικό στοιχείο είναι το γεγονός ότι η αποτελεσματικότητα του συστήματος είναι ίδια είτε ο στόχος πετά στα 150 πόδια είτε στα 25.000 πόδια. Οι υπεύθυνοι της Εricssοn υποστηρίζουν ότι το ραντάρ Erieye μπορεί να εντοπίζει στόχους πολύ μικρού μεγέθους, όπως οι πύραυλοι κρουζ που πετούν σε ελάχιστο ύψος πάνω από το έδαφος ή άλλους πυραύλους που στην κυριολεξία πετούν προς τους στόχους επιφανείας λίγα μόλις μέτρα πάνω από τη θάλασσα. Με άλλα λόγια, το ραντάρ αυτό θα μπορεί να εντοπίζει ακόμα και αεροσκάφη που εφοδιασμένα με σύγχρονα βοηθήματα, όπως το σύστημα ναυτιλίας και σκόπευσης Lantirn, θα είναι σε θέση να διαφεύγουν του εντοπισμού από το επίγειο δίκτυο αεράμυνας.

Τεχνική υποστήριξη των ελληνικών ΑΣΕΠΕ

Το Μάρτιο του 2020 ενεργοποιήθηκε το υποπρόγραμμα «Εν Συνεχεία Υποστήριξη Συστήματος Αποστολής (Mission System Μ-S) αεροσκαφών ΑΣΕΠΕ και Συναφούς Εξοπλισμού, το οποίο «αφορά την υποστήριξη των αεροσκαφών Erieye ΕΜΒ-145Η ΑΕW&C. Ένα χρόνο αργότερα, στις 18 Αυγούστου του 2021, ανακοινώθηκε η ματαίωση του διαγωνισμού καθώς δεν εκδήλωσε ενδιαφέρον καμία εταιρία. Το πρόγραμμα είχε προϋπολογιστεί σε € 83.106.034,78 (μαζί με φόρους και κρατήσεις, € 78.000.000 το καθαρό ποσό) και θα είχε διάρκεια τεσσάρων ετών.

Τον Δεκέμβριο του 2021, η Πολεμική Αεροπορία ανακοίνωση πρόσκληση διενέργειας τεχνικού διαλόγου με αντικείμενο τον καθορισμό των τεχνικών απαιτήσεων για τη σύναψη σύμβασης υποστήριξης του συστήματος. Η παροχή υπηρεσιών υποστήριξης αφορά στο ραντάρ του αεροσκάφους, το σύστημα διοίκησης και ελέγχου, το σύστημα IFF (Identification Friend or Foe), το σύστημα ESM (Electronic Support Measures) και το σύστημα αυτοπροστασίας (EW). Επίσης η σύμβαση θα περιλαμβάνει και την υποστήριξη του συστήματος MTS/PDS (Mission Training System/Planning & Debriefing System), του επίγειου συστήματος υποστήριξης του ESM (EGSS: ESM Ground Support System), του επίγειου εξοπλισμού διακρίβωσης DATE (Depot Aperture Tuning Equipment), του κέντρου υποστήριξης λογισμικού (SSC: Software Support Center), τα συστήματα διακρίβωσης των IFF, V/UHF και τον επίγειο εξοπλισμό εξυπηρέτησης.

Προς το παρόν έχει υπογραφεί σύμβαση μόνο για την υποστήριξη του σκάφους από την κατασκευάστρια EMBRAER, τον Φεβρουάριο 2023.

Πρόγραμμα εκσυγχρονισμού των ΑΣΕΠΕ

Η σουηδική SAAB παρουσίασε στο Γενικό Επιτελείο Αεροπορίας την ολοκληρωμένη πρόταση της για το πρόγραμμα εκσυγχρονισμού των Erieye. Το κόστος ανέρχεται σε 755.000.000 ευρώ για τέσσερα αεροσκάφη και η εκτέλεση των σχετικών εργασιών θα πραγματοποιηθεί από την ΕΑΒ και άλλες εταιρείες της ελληνικής αμυντικής βιομηχανίας, όπως η SCYTALYS του Ομίλου EFA GROUP.

Το πρόγραμμα περιλαμβάνει αρχικά τον εκσυγχρονισμό δύο αεροσκαφών και μετά τη περάτωση των εργασιών ακόμη δυο, ώστε όσο το πρόγραμμα βρίσκεται σε εξέλιξη η ΠΑ να μην στερείται των στρατηγικών δυνατοτήτων των Ιπτάμενων Ραντάρ. Το βασικό πακέτο εκσυγχρονισμού έχει ως πυρήνα του την εγκατάσταση του νέου συστήματος ταυτοποίησης φίλιων ή εχθρικών δυνάμεων (αναφέρεται ως IFF της έκδοσης mod 5) αλλά περιλαμβάνει και απαραίτητους εκσυγχρονισμούς διαφόρων συστημάτων, τα οποία σήμερα δεν υποστηρίζονται λόγω παλαιότητας.

Η δεύτερη φάση του προγράμματος βελτιώνει κατά 50% τις επιδόσεις του ραντάρ, τόσο ως προς την εμβέλεια αποκάλυψης στόχων, όσο και ως προς την ικανότητα τους να εντοπίζουν στόχους εξαιρετικά μικρού ηλεκτρομαγνητικού ίχνους (Radar cross section, RCS) όπως πυραύλους cruise, βαλλιστικές απειλές και UAV. Έτσι, τα εκσυγχρονισμένα ΑΣΕΠΕ θα μπορούν να εντοπίζουν ακόμη και ελικόπτερα που βρίσκονται σε φάση αιώρησης. Στα αεροσκάφη αναμένεται να εγκατασταθεί νέα ολοκληρωμένη σουίτα ηλεκτρονικού πολέμου και αυτοπροστασίας ενώ καταλυτικής σημασίας θα είναι η εγκατάσταση νέου ESM.