Τάγματα Εκκαθαρίσεως Ναρκοπεδίων

H χώρα μας υπέγραψε τη συνθήκη της Oτάβα το 1997 και στις 22 Mαρτίου 2002 η συνθήκη επικυρώθηκε από το ελληνικό Kοινοβούλιο. Η συνθήκη προβλέπει την κατάργηση της χρήσης ναρκών κατά προσωπικού, την απαγόρευση ανάπτυξης, παραγωγής, απόκτησης, αποθήκευσης, διατήρησης ή μεταβίβασης σε οποιονδήποτε άμεσα ή έμμεσα των ναρκών κατά προσωπικού, την καταστροφή των αποθεμάτων μέσα σε τέσσερα χρόνια και των στρωμένων ναρκοπεδίων μέσα σε δέκα χρόνια. Eπιτρέπει τη χρήση ορισμένων ναρκών κατά προσωπικού μόνο για εκπαιδευτικούς σκοπούς σε θέματα ναρκαλιείας.

Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να απομακρυνθούν χιλιάδες νάρκες κυρίως στη Βόρεια Ελλάδα, που χαρακτηρίζεται ως απέραντο ναρκοπέδιο με 300.000 νάρκες, χειροβομβίδες κι άλλα επικίνδυνα εκρηκτικά-παγίδες θανάτου. Στο χώρο αυτό εκτιμάται ότι βρίσκονται 764 ενεργά ναρκοπέδια, από τα οποία τα περισσότερα δεν ήταν καταγεγραμμένα. Η διαδικασία εντοπισμού και καταγραφής τους άρχισε τον Ιανουάριο του 2007 και ολοκληρώθηκε το καλοκαίρι του ίδιου έτους. Οι εκπρόσωποι της εταιρείας που ανέλβε το έργο άρχισαν τη συλλογή εγγράφων τοπικών αρχών, στρατιωτικών και αστυνομικών υπηρεσιών ενώ συγκέντρωσαν και μαρτυρίες αγροτών και κτηνοτρόφων προκειμένου να εντοπίσουν αυτά τα άγνωστα, μη καταγεγραμμένα ναρκοπέδια. Επιπλέον άρχισαν τις σαρώσεις χώρων με σύγχρονα τεχνικά μέσα.

Τα ευρήματά τους είναι εντυπωσιακά: στη Βόρεια και στη Δυτική Ελλάδα εντοπίστηκαν 764 ενεργά ναρκοπέδια. Η περιοχή της χώρας με το... ρεκόρ ναρκοπεδίων είναι ο Νομός Καστοριάς όπου εντοπίστηκαν 253 χώροι με θαμμένα πολεμικά υλικά. Ακολουθεί ο Νομός Ιωαννίνων με 168 και ο Νομός Φλωρίνης με 163. Επίσης στους νομούς Κοζάνης και Θεσπρωτίας βρέθηκαν ακόμη 80 και 54 ναρκοπέδια αντιστοίχως.

Οι ναρκαλιευτές του στρατού

Το ΤΕΝΞ, ως η μοναδική μονάδα του Ελληνικού Στρατού που εκτελεί το έργο της εκκαθάρισης, υπάγεται διοικητικά στο ΓΕΣ / ΔΜΧ και επιχειρησιακά στο ΓΕΣ / 3ο ΕΓ. Συγκροτείται από 749 άνδρες στον πόλεμο και από 250 περίπου στην ειρήνη, ώστε να μπορεί να υποστηρίζει τους εμπρός μάχιμους Σχηματισμούς. Το Τάγμα Εκκαθάρισης Ναρκοπεδίων Ξηράς (ΤΕΝΞ) συμπλήρωσε το 2006 τριάντα πέντε χρόνια συνεχούς λειτουργίας με τη σημερινή του μορφή, εδρεύοντας στο Στρατόπεδοδο "Αγου (ΜΧ) Καποτά Βασιλείου", στο Δήμο Αχαρνών Αττικής, στους πρόποδες της Πάρνηθας.

H επιλογή στα ΤΕΝΞ γίνεται σε απόλυτα εθελοντική βάση από το ΚΕΜΧ και μάλιστα χρειάζεται "βύσμα"! Σε κάθε σειρά παίρνουν λιγότερους από 20 στρατιώτες και επειδή οι εθελοντές είναι συχνά περισσότεροι (στη σειρά μου ήταν ακριβώς 45), απαιτείται και κάποιου είδους "γνωριμία". Από τα λόγια του Ταγματάρχη που ήρθε για να μας ενημερώσει συγκράτησα τα εξής:

Τα πλεονεκτήματα είναι:

• 12μηνη θητεία (όταν η διάρκεια ήταν ακόμη 18-μηνη)
• Χρηματική αποζημίωση 14.000 δραχμών για κάθε ημέρα εργασίας σε ναρκοπέδια ή ύποπτους χώρους (140% της "φυσιολογικής" ημερήσιας αποζημίωσης)
• Απαλλαγή από υπηρεσίες (σκοπιές κ.λ.π.)
• Σε καιρό ειρήνης την εξουδετέρωση ναρκών αναλαμβάνει μόνιμο προσωπικό και οι κληρωτοί απλά βοηθούν

Τα μειονεκτήματα είναι:

• Λόγω αυξημένης ακτίνας δράσης των ναρκών και τον κίνδυνο έκρηξης "εκ συμπαθείας" ακόμη και ολόκληρου του ναρκοπεδίου (όταν οι νάρκες είναι τοποθετημένες σε μικρή απόσταση μεταξύ τους), η λάθος εκτίμηση κάποιου συναδέλφου σου θα έχει σοβαρότατες επιπτώσεις στη σωματική σου ακεραιότητα
• Γνωρίζοντας πλέον την κατάσταση του εξοπλισμού των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, δεν υπάρχει τιποτα που να με πείθει ότι οι ανιχνευτές μετάλων λειτουργούν αξιόπιστα
• Στις αρχές 2001, μερικοί στρατιώτες βρήκαν φρικτό θάνατο στον Έβρο κατά την προσπάθεια άρσης γνωστού ναρκοπεδίου. Φαντάζομαι ότι στα άγνωστα θα γίνεται μακελιό...
• Η ειδικότητα του ναρκαλιευτή σε ακολουθεί για πάντα και μπορείς οποτεδήποτε να κληθείς με αυτήν την ειδικότητα να "προσφέρεις"
• "Σε καιρό πολέμου δεν υπάρχουν βοηθοί και μαλ...., μπαίνεις στο ναρκοπέδιο και βγάζεις τις νάρκες", όπως μας τόνισε χαρακτηριστικά ο Ταγματάρχης
• Τα ναρκοπέδια πάντοτε σκοπεύονται σε καιρό πολέμου, δηλαδή όταν οι ναρκαλιευτές μπουν για να το εκκαθαρίσουν θα δεχθούν πιθανότατα καταιγισμό εχθρικών πυρών
• Τελευταίο και κυριότερο, η υπεύθυνη δήλωση που υπογράφεις εκ των προτέρων και χωρίς να σου δώσουν την ευκαιρία να το σκεφτείς και να μιλήσεις σε κανέναν, με την οποία δηλώνεις ρητά ότι είσαι εθελοντής και ουδεμία ευθύνη φέρουν για τη σωματική σου ακεραιότητα!

H αίθουσα εκπαίδευσης, που φέρει το όνομα του ΕΜΘ Επχια (ΜΧ) Ξενάκη Ευάγγελου, του τελευταίου νεκρού ναρκαλιευτή, οδηγεί τους εκπαιδευόμενους πιο γρήγορα στην κατανόηση του αντικειμένου του ναρκοπολέμου και καταστροφών. Όμως, σημαντικότερο εκπαιδευτικό έργο επιτελούν οι ανοιχτές εγκαταστάσεις στους υπαίθριους χώρους, όπου εκεί γαλουχούνται αλλά και επανεκπαιδεύονται όλοι οι ναρκαλιευτές, ώστε να εξοικειώνονται με τις συνθήκες του εδάφους. Η ανάγκη εργασίας κατά τις νυχτερινές ώρες δίνει ιδιαίτερη σημασία στο στίβο τυφλής εντόπισης, όπου ο χειρισμός ναρκών και εκρηκτικών μηχανισμών με την αφή δίνουν τη διάσταση του πραγματικού κινδύνου σε νεότερους αλλά και παλιούς ναρκαλιευτές.

Όταν η εκπαίδευση ολοκληρωθεί, οι στρατεύσιμοι οργανώνονται σε ομάδες των δέκα περίπου ατόμων και μετακινούνται σε διάφορα μέρη της Ελλάδας όπου υπάρχει "αντικείμενο εργασίας", φιλοξενούμενοι κάθε φορά στο πλησιέστερο στρατόπεδο. Για κάθε ημέρα εργασίας πληρώνονται κάποιο ημερομίσθιο και όταν συμπληρώσουν ένα συγκεκριμένο αριθμό ημερών εργασίας, απολύονται. Αυτό σημαίνει ότι η 12-μηνη θητεία είναι στην ουσία κατά προσέγγιση και ενδέχεται να είναι λίγο παραπάνω ή λίγο λιγότερη. Οι 400.000δρχ που πληρώνονται, είναι υποτίθεται τα ημερομίσθια που πήραν. Τουλάχιστον έτσι κάπως μας εξήγησαν ότι δουλεύει το σύστημα.

Εξοπλισμός

Δυστυχώς, ο Ελληνικός Στρατός χρησιμοποιεί συσκευές εντοπισμού ναρκών ΑΝ/ΡRS-3, ΑΝ/ΡRS-7 και Ρ-190, που είναι στο σύνόλο τους απαρχαιωμένες και μικρής αποτελεσματικότητας. Χρησιμoποιείται επίσης μικρός αριθμός συσκευών ΑΝ-19/2 (ΑΝ/ΡSS-12, κατά την τυποποίηση του Αμερικανικού Στρατού), κατασκευής της αυστριακής Schiebel Εlektronische Geraete GmbH. Σύμφωνα με δηλώσεις στελεχών της ΕΒΟ κατά την έκθεση Defendory '98, ο ελληνικός στρατός είχε δείξει σημαντικό ενδιαφέρόν για τη συσκευή ΜΙ-ΜΙD (Μiniature Μine Detector), κατασκευής της ίδιας εταιρείας, για την οποία η ΕΒΟ είχε ήδη έλθει σε συμφωνία για την εγχώρια παραγωγή των πλαστικών μερών και την τελική συναρμολόγηση σε περίπτωση προμήθειάς της.

Επίσης διατίθενται μηχανικοί διασκορπιστές ναρκών Μ-57 (αμερικανικής προέλευσης, ρυμoυλκoύμενoς που χρησιμοποιείται για τη διασπορά των Α/Τ ναρκών Μ-15) και ΒΡD SY-ΑΤ (ιταλικής προέλευσης, μεταφερόμενός από ελικόπτερο, που χρησιμοποιείται για την από αέρος διασπορά των ιταλικής προέλευσης, ελληνικής κατασκευής ναρκών κατά προσωπικού ΕΜ-20). 0σον αφορά στα μέσα διάσπασής και εξoυδετέρωσης ναρκοπεδίων, χρησιμοποιύνται οι κύλινδροι διάσπασης (rollers, προσαρμόζονται επί αρμάτων μάχης Μ-48Α5) και η "Γιγαντιαία Έχιδνα" (Giant Viper).

Η τελευταία είναι βρετανικής προέλευσης, γραμμικό γέμισμα που είναι τοποθετημένο σε εύκαμπτο πλαστικό σωλήνα μήκους 230m και διαμέτρου 67mm, φέρει γόμωση από πλαστικό εκρηκτικό ΡΕ6/ΑΙ και μεταφέρεται συσκευασμένο επί ρυμoυλκoύμενoυ FV3705. Με τη βοήθεία ρουκέτας βάλλεται (κατά μήκός) υπεράνω του ναρκοπεδίου και μόλις αναπτυχθεί επί του εδάφους πυροδοτείται. Δημιουργεί διάδρομο μήκους 183-230m και πλάτους 7,2 m. Παρόμοια αρχή λειτουργίας, αλλά μικρότερο μέγεθος και επιδόσεις έχει σύστημα ΜΕRΕΧ, που χρησιμοποιείται επίσης από τον ελληνικό στρατό και μπορεί να μεταφερθεί από δύο άνδρες.

Γ.Ανδρουλάκης - 27 Μαϊου 2001