Άρμα μάχης

Το άρμα μάχης έχει αποτελέσει τη "σπονδυλική στήλη" του χερσαίου πολέμου για περίπου εκατό χρόνια και από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο έχει βελτιστοποιηθεί πρωτίστως για να μάχεται άλλα άρματα μάχης και, κατά δεύτερο λόγο, για να αντέχει σε επιθέσεις (προσβολές) από αντιαρματικά βλήματα κοίλου γεμίσματος.

Στην υπερεκατονταετή ζωή του πολλές φορές έχει αναγγελθεί ο θάνατός του, ωστόσο το άρμα μάχης αρνείται επίμονα να εξαφανιστεί. Από τότε που πρωτοεμφανίστηκε στο πεδίο της μάχης (το 1916) έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στις χερσαίες συγκρούσεις, παρόλο που ήταν τεχνολογικά ανώριμο, μηχανολογικά απρόβλεπτο και ευρέως παρεξηγημένο. Το 1939, ο Γάλλος στρατηγός Louis Chauvineau δήλωνε ότι το άρμα «απέτυχε ως όπλο διασπάσεως, εφόσον ένα αντιαρματικό βλήμα 75 χιλιοστών με κόστος 150 φράγκων, μπορεί να καταστρέψει ένα άρμα που κοστίζει ένα εκατομμύριο φράγκα».

Παρά τις δυσοίωνες προβλέψεις, τα άρματα μάχης εξακολουθούν να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στο σύγχρονο πεδίο της μάχης, αν και μαζικές αρματομαχίες δεν αναμένονται στο μέλλον λόγω της αυξημένης τρωτότητάς τους. Μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, η ανάπτυξη νέων αρμάτων μάχης μειώθηκε σε αριθμητικά μεγέθη, ενώ η Βρετανία και η Γερμανία έφτασαν στο σημείο να διαθέτουν μόνο από τρεις επιλαρχίες αρμάτων με τις μικρότερες χώρες να τα αποσύρουν ολοκληρωτικά!

Κύρια χαρακτηριστικά αρμάτων μάχης

Τα βασικά υποσυστήματα ενός άρματος μάχης είναι ο οπλισμός τους, η αυτοπροστασία που προσφέρει και ο κινητήρας του. Σήμερα, και τα τρία κύρια χαρακτηριστικά των αρμάτων μάχης έχουν βελτιωθεί σημαντικά.

Τα Κύρια Άρματα Μάχης (Main Battle Tanks) διαθέτουν πυροβόλα των 120-122 χιλιοστών και οι επιδόσεις τους έχουν αυξηθεί κατακόρυφα με τη προσθήκη μιας σειράς νέων οπτικών και άλλων μέσων που αυξάνουν τις πιθανότητες πετυχημένης βολής τόσο κατά το φως της ημέρας όσο και κατά τη διάρκεια της νύχτας.

Στον τομέα της αυτοπροστασίας, τα άρματα μάχης περιβάλλονται από βαριά θωράκιση που αποτελεί το ήμισυ περίπου του συνολικού τους βάρους τους (της τάξεως των 60-70 τόνων). Παράλληλα, εξοπλίζονται με πλάκες παθητικής προστασίας με εκρηκτικά που ενεργοποιούνται και εκρήγνυνται όταν συγκρουστεί πάνω τους κάποιο βλήμα, εμποδίζοντας την αντιαρματική κεφαλή να διατρήσει την θωράκιση του άρματος. Στο εσωτερικό τους περιλαμβάνουν θωρακισμένες πόρτες διαφυγής και επενδύσεις που προστατεύουν τα μέλη του πληρώματος από τις εξωτερικές εκρήξεις, ενώ αυτόματα συστήματα πυρόσβεσης προλαμβάνουν στην εξάπλωση πυρκαγιάς σε περίπτωση που αυτή εκδηλωθεί.

Παρόλα αυτά, η βαριά θωράκιση του άρματος μάχης έχει φτάσει στα όρια της ικανότητάς της για να αντέχει τα πυρομαχικά ακριβείας, τα οποία στοχεύουν στην οροφή του πύργου του. Έτσι, τα τελευταία χρόνια έχουν εμφανιστεί συστήματα ενεργούς προστασίας (όπως το ισραηλινό Trophy), που αναλαμβάνουν την ανίχνευση επερχόμενου βλήματος και την αυτόματη καταστροφή του πριν προσβάλει το άρμα. Τα συστήματα αυτά εγκαθίστανται σήμερα ως επιπρόσθετα μέτρα προστασίας, όμως στην πραγματικότητα προορίζονται να αντικαταστήσουν εν μέρη τη βαριά θωράκιση, η αποτελεσματικότητα της οποίας έχει ούτως ή άλλως μειωθεί κατακόρυφα.

Τέλος, οι σύγχρονοι κινητήρες διαθέτουν μικρότερο μέγεθος και μεγαλύτερη ισχύ, επιτρέποντας σε οχήματα 60 ή 70 τόνων να κινηθούν με μεγαλύτερη ταχύτητα επί οδών και εκτός αυτών, ενώ προσφέρουν μεγαλύτερη αξιοπιστία και απαιτούν λιγότερη συντήρηση. Επιπρόσθετα σύγχρονα συστήματα πέδησης και ανάρτησης δίνουν καλύτερές αποδώσεις στην πέδηση και στην πρόσφυση, δίνοντας στο άρμα το απαραίτητο στοιχείο της ευκινησίας ακόμα και σε ανώμαλο έδαφος.

Χρήση αρμάτων μάχης σε πολεμικές επιχειρήσεις

Στις διάφορες στρατιωτικές επιχειρήσεις τα άρματα συμμετέχουν συγκροτώντας ίλες αρμάτων και ποτέ μεμονωμένα. Συνήθως καλύπτουν κινήσεις άλλων κλάδων ή όπλων (μονάδες πεζικού, καταδρομών, πεζοναυτών κ.λπ.). Η υποστήριξη των αρμάτων είναι αναγκαία καθώς παρ' όλη τη θωράκισή τους είναι σχετικά ευάλωτα από αντιαρματικά όπλα, νάρκες, εχθρικό πυροβολικό, ελικόπτερα και αεροπλάνα. Την υποστήριξή τους αναλαμβάνουν συνήθως ίδιες ή φίλιες δυνάμεις όπως το μηχανικό, η αεροπορία, το πυροβολικό, και το πολεμικό ναυτικό κατά στις αποβατικές επιχειρήσεις. Οι δυνατότητες ελιγμών των αρμάτων σαφώς περιοριορίζονται από τη μορφολογία του εδάφους των επιχειρήσεων π.χ. σε δάση και εδάφη με πολλά φυσικά εμπόδια.

Σύγχρονες απειλές για τα άρματα μάχης

Σήμερα, τα άρματα μάχης απειλούνται κυρίως από τα παρακάτω οπλικά συστήματα:

• Οι αντιαρματικοί πύραυλοι: είναι σε θέση να διαπεράσουν την θωράκιση ενός άρματος μάχης και μπορούν να εκτοξευθούν από διάφορες πλατφόρμες, συμπεριλαμβανομένων οχημάτων εδάφους, ελικοπτέρων και μη επανδρωμένων εναέριων οχημάτων (UAV).
• Αυτοσχέδιοι εκρηκτικοί μηχανισμοί (IED): Οι νάρκες και οι βόμβες στην άκρη του δρόμου είναι δύο παραδείγματα IED που μπορούν να βρεθούν στο δρόμο ενός αρμάτος μάχης και, όταν πυροδοτηθούν, μπορούν να προκαλέσουν σοβαρή ζημιά ή ακόμα και πλήρη καταστροφή του άρματος μάχης.
• Πυροβολικό: Τα άρματα μάχης μπορούν να δεχθούν επίθεση από απόσταση από δυνάμεις πυροβολικού που για παράδειγμα θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει ρουκέτες και όλμους, γεγονός που δυσκολεύει τα άρματα μάχης να αμυνθούν.
• Ηλεκτρονικός πόλεμος (CyberWarfare): Τα άρματα μάχης είναι πλέον επιρρεπή σε επιθέσεις ηλεκτρονικού πολέμου καθώς εξαρτώνται όλο και περισσότερο από τα δίκτυα υπολογιστών και αυτές οι επιθέσεις μπορεί να δημιουργήσουν προβλήματα ή να απενεργοποιήσουν τα ηλεκτρονικά συστήματα του οχήματος, μειώνοντας την αποτελεσματικότητα του στο πεδίο της μάχης.
• Περιφερώμενα πυρομαχικά, Drones: Ένας νέος κίνδυνος για τα άρματα μάχης που παρουσιάστηκε και στον πόλεμο της Ουκρανίας (2022-) είναι τα περιφερώμενα πυρομαχικά και μικρά drone τα οποία στοχεύουν τα αδύναμα σημεία του άρματος για να ανατινάξουν τα πυρομαχικά του.